LAYMAN’S

BIBLICAL

THEOLOGY

AND

APOLOGETICS

COURSE

MANUAL

Kining Tamdaman sa mga Catholic Faith Defenders na mugna gumikan sa Lamdag sa Ispirito Santo ubos sa mga suluguon ni Cristo; sila ni igsoong Ramon Gitamondoc, Socrates Fernandezug sa tanang meyembro sa Catholic Faith Defenders nga walay kukaluya sa pag depensa sa kamatuoran diha sa Simbahan.

MENSAHE

Tungod sa dakong panginahanglan ug subay sa sugyot sa daghang magtutuo, gihimo nato kining manual sa Basic Apologetics Course alang sa atong mga kaigsoonan aron pagsangkap kanila sa kahibalo sa atong pagtuong katoliko pinasubay sa Balaang Kasulatan. Ang katuyoan niining maong manual dili lamang nga mapanalipdan ang Doctrina sa Simbahang Katoliko kondili usab nga mahimo kini nga giya sa pagkat-on sa mga Basic Doctrines nga wala pa masabti sa kadaghanan ug aron motubo ang ilang kahibalo sa Pulong sa Dios nga makatabang kaayo sa pagbag-o sa Kristohanong pagtuo. “Ang tibuok Kasulatan gisulat uban sa lamdag gikan sa Dios ug mapuslanon kini alang sa pagtudlo sa kamatuoran, sa pagbadlong, sa pagsaway, ug sa pagtudlo unsaon pagkinabuhing matarong” (2 Tim. 3:16).

Ang St. Jerome Bible Center sa Archdiocese sa Sugbo mipahigayon og regular nga Layman’s Biblical Theology and Apologetics Course isip kabahin sa programa sa Simbahan on Christian Renewal. Kini agi’g tubag sa atong Pastoral Thrust, “Duc in Altum: Renewed Clergy and renewed laity as we face the Challenges of the New Millenium.”

Ang paghany-ay sa mga topics sulod niining manual gihimo sa paagi nga sayon sabton, ug ginamit ang pinulongang Binisaya alang sa kasayon sa daghang magtutuo sa Visayas ug Mindanao. Ang 20 ka mga topics nga maoy unod niining manual gipili tungod kay mao kini ang sagad nga gituis sa ubang magtutuo nga nahimulag sa Simbahang Katoliko. Daghan usab ang mga kaigsoonan natong mga katoliko ang mibiya sa atong Simbahan. Ang dakong hinungdan: “doctrinal ignorance.” Ang pagpanudlo sa hustong paagi sa kristohanong pagpuyo (Orthopraxis) dili hingpit kon dili ipasukad sa lig-on ug hustong pagtulon-an (Orthodoxy).

Kining maong tamdanan mahimo unta nga lig-ong gabayan sa pagtuon sa pagtuong katoliko aron motubo kita diha sa maong kaalam ug mamahimong lig-ong saksi ni Cristo. Dako nakong pasalamat sa mga kadagkoan sa Catholic Faith Defenders (CFD), Cebu Archdiocesan Chapter, ilabi na kang Bro. Ramon Gitamondoc, Presidente sa maong kapunongan, ug kang Bro. Soc. Fernandez, CFD Consultant, ug mga kauban nako sa Cebu Archdiocesan Biblical Apostolate aron mapahigayon kining basahon.

Hinaut nga mapanalanginan sa Dios ang kalihukan sa Bible Apostolate sa Sugbo ug mamunga kini ug daghan (Jn.15:16).

REV. FR. LUCAS INOC

Director

CebuArchdiocesan Bible Apostolate

PASIUNA

Ang Layman’s Biblical Theology and Apologetics Course o Basic Apologetics Course namugna kini tungod sa paningkamot ni Bro. Socrates Fernandez nga kanhi National President sa Catholic Faith Defenders (CFD) ug karon mao ang Honorary Adviser sa Cebu Archdiocesan Chapter. Ang naghatag niini nga seminar nga gilangkoban sa napulog-unom (16) ka mga leksyon nga kasagaran ihatag sulod sa duha ka adlaw nga seminar. Kining maong seminar nahatag na ngadto sa daghang mga parokya ug mga kapunongan dili lamang sa Archdiocese saCebukondili hasta usab sa kasilinganan nga mga dioceses sa Visayas ug bisan gani saMindanao. Ang outline sa napulog-unom (16) ka mga leksyon makita nato sa Argumento Biblico nga sinulat ni Bro. Socrates Fernandez ug ang unod niini makita nato diha sa uban niyang mga libro sama sa Katin-awan I ug II ug sa Handbook of the Catholic Faith.

Kini nga Manual sa Basic Apologetics Course sumpay sa bulohaton nga nasugdan ni Bro. Socrates Fernandez. Nahimo kining maong Manual sa dugang paningkamot ni Bro. Ramon Gitamondoc ang Presidente sa CFD Cebu Archdiocesan Chapter sa panahon sa paghimo niini nga Tamdanan ug sa iyang mga kauban nga mga Board of Stewards ubos sa pag-agda ug paggiya ni Rev. Fr. Lucas Inoc, ang Director sa Jerome Bible Center sa Mabolo, Cebu City. Ang kinabaghang unod niining maong Manual gikan sa han-ay nga gihimo ni Bro. Socrates Fernandez uban ang pipila ka mga kausaban pananglit sa upat (4) ka tema nga napuno ug ang gidugayon sa paghatag sa seminar nga mokabat na ug tulo (3) ka adlaw. Kini nga Manual nagsunod gihapon sa supak-tubag format gawas sa duha (2) ka mga tema ug naglakip usab kini sa gisugyot nga outline sa matag tema. Ang Tamdanan Alang sa Basic Bible Seminar nga gihimo sa Paul VI Regional Biblical Center for Mindanao Staff gigamit usab nga sumbanan labi na gyod sa nag-una nga bahin niini nga Manual.

Namugna kining maong Manual gumikan sa panginahanglan sa paghimo og tamdanan alang niadtong mohatag sa seminar aron ma-“standardize” o ma-“uniform” ang mga pamaagi ug ang unod sa seminar. Duna say mga Kura Paroko nga mangita og module sa mga tema nga nalangkob sa seminar. Lain sab nga tuyo sa paghimo niini nga Manual mao nga aron mahimo kining tamdanan alang sa mga parochial chapters sa ilang pagbansaybansay sa paghatag niining maong seminar diha sa ilang tagsa-tagsa ka parokya ubos sa paggiya sa Archdiocesan Chapter. Duna say mga CFD chapters gikan sa halayong dapit sama saDavaoCity nga mipadayag sa ilang tinguha nga makahupot og Manual aron ilang magamit sa ilang pagbansaybansay ug sa ilang pag-apostolado. Kon kining maong Manual makakab-ot sa tuyo sa paghimo niini igo na kini nga bayad alang niadtong mga naghago.

Alang sa tanang mga nag-alagad sa buhi nga Pulong ug sa mga tigpanalipod sasantosnga pagtuo.

CFD Cebu Archdiocesan Chapter

& Jerome Bible Center, Cebu City

TALAAN SA MGA SULOD

SULOD Pahina

Mensahe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . 2

Paisuna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . 3

Talaan sa mga Sulod . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4

Pasiunang Pamahayag ………………………… …… 5

Pasiunang Kalihukan ………………………… …… 6

Lista sa mga Leksyon ………………………… …… 9

Han-ay sa mga Kalihukan …………………………… 10

Mahitutngod sa Apologetics . . . . . . ………………… 11

1) Bibliya ug Tradisyon……………………………… 14

2) Matuod nga Iglesya . ……………………………… 18

3) Santisima Trinidad ………………………………… 21

4) Pagka-Dios ni Cristo ……………………………… 24

5) Sta. Maria, Immaculada Concepcion ……………… 28

6) Sta. Maria, Kanunayng Ulay ……………………… 31

7) Larawan …………………………………………… 33

Pag-ampo sa mga Santos …………………………… 37

9) Purgaturyo ………………………………………… 41

10) Pagkapangulo ni Pedro …………………………… 44

11) Indulhensya ……………………………………… 47

12) Bunyag sa Bata …………………………………… 50

13) Pagkompisal sa Pari ……………………………… 53

14) Santos nga Eukaristiya …………………………… 56

15) Orden sa Pagkapari …………………………………60

16) Santos nga Misa …………………………………… 63

17) Adlawng Igpapahulay ………………………………65

18) Kalan-on nga Gidili ……………………………… 68

19) Krus ug Panguros ………………………………… 70

20) Kaluwasan ………………………………………… 72

Outline of Topics . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75

Kalihukan sa Pagtukod og Parochial Chapter …… 90

Appendix

Registration form ……………………………… 92

Membership form ……………………………… 93

Seminar Report form ……………………………94

Attendance Sheet form ………………………… 95

Seminar Evaluation form ……………………… 97

Oath of Office form …………………………… 99

PASIUNANG PAMAHAYAG

(Alang sa mga Nagpahigayon sa Seminar)

I. KINAIYA (NATURE)

Ang Layman’s Biblical Theology and Apologetics Course usa ka seminar sa pagtuon sa mga fundamento (basic) nga mga pagtulon-an sa Sta. Iglesya pinasikad sa Balaang Kasulatan nga naghatag og pagpahimug-at sa pagtubag sa mga pangutana ug pagsaway batok sa katolikong pagtulon-an. Gilangkoban kini sa mga pag-paambit sa mga lay catholic faith defenders sa mga panudlo sa Simbahan, sa mga pagsupak sa mga dili-katoliko labot sa maong pagtulon-an, ug sa tubag niining maong mga pagsupak pinasikad sa Bibliya, ug ang pag-agda sa mas mainiton nga pagbansay sa pagtuo.

II. MGA KATUYOAN

Ang Layman’s Biblical Theology and Apologetics Course gihimo alang niining mosunod nga mga katuyoan:

1) Pagpasabot sa katawhan mahitungod sa mga doktrina sa Sta. Iglesya.

2) Pagpaamgo sa katawhan sa mga pagsupak labot sa maong mga doktrina.

3) Paghatag sa hustong mga tubag sa maong mga pagsupak.

4) Pagpukaw sa interes sa pagtuon sa mga pagtulon-an sa Sta. Iglesya.

5) Pagpakita sa kamapuslanon sa Bibliya sa pagpanalipod sa atong pagtuo.

6) Pagdasig sa katawhan sa pagkinabuhi sa ilang pagtuo.

7) Pagtukod ug CFD chapter sa Parokya.

III. MGA PARTISIPANTE

Ang gidapit sa pagtambong niining maong seminar mao kining mosunod:

1) Mga alagad sa Pulong kun mga lay ministers ug lay evangelizers

2) Mga katekista ug bisan kinsa nga nagtudlo ug katekesis.

3) Mga sakop sa nagkalainlaing mandated organizations

4) Mga sakop sa BEC ug mga charismatic movements

5) Mga katoliko nga dunay interes sa pagtuon sa pulong sa Dios

6) Mga parokyano nga dunay mga pangutana labot sa pagtuo

IV. GIDUGAYON

Sumala sa panahon nga gigahin, ang Layman’s Biblical Theology and Apologetics course mahimo nga ihatag niining mosunod nga mga modelo:

Modelo A. Upat ka nagsunod-sunod nga adlaw nga may walo (8) ka oras matag adlaw: upat (4) ka oras sa buntag ug upat (4) ka oras sa hapon gawas sa ikaupat ka adlaw nga katunga ra sa adlaw ang kinahanglan. Kini maoy gisunod niini nga Tamdanan.

Modelo B. Duha ka nagsunod-sunod nga adlaw sa unang semana ug laing duha ka nagsunod-sunod nga adlaw sa pagkasunod semana. Matag adlaw dunay upat (4) ka oras sa buntag ug upat (4) ka oras sa hapon. Mas maayo kun mahimo kini sa mga adlawng Sabado ug Domingo.

Modelo C. Duha (2) ka oras matag gabii (MWF o TTS) sulod sa usa ka bulan. Kini nga modelo alang lamang niadtong duol sa siyudad nga mga parokya ug iagad kini sa panahon sa mga motambong ug sa panahon sa tig-paambit.

V. ANG MOPAHIGAYON SA SEMINAR

Ang mopahigayon sa seminar naglakip niining mga mosunod:

1) Ang Speaker/s kun Tigpaambit – siya mao ang mopaambit ngadto sa mga nanambong labot sa nagkalainlaing tema nga nalangkob sa seminar. Kinahanglan nga siya maantigo nga mohatag og lecture ug nakaagi na sa practicum ug training nga gipahigayon alang sa mga lay catholic faith defenders sa Archdiocese ug naghupot sa authorization gikan sa Jerome Bible Center ug sa mga pangulo sa Catholic Faith Defenders, Archdiocesan Chapter. Kinahanglan nga mosubay siya sa Tamdanan ug magbantay sa hustong oras sa iyang pagpaambit.

2) Seminar Staff- maayo nga maggikan kini sa taga-Parokya ug ang ilang bulohaton mao kining mosunod: a) moandam sa mga materyales nga gikinalanglan sa pag-parehistro, b) mopalista sa mga nanambong, c) kon mahimo, moapod-apod ngadto sa nanambong sa mga name tags ug sa paghipos niini tapos sa matag session, d) moandam sa kinahanglanon sa speaker sama sa blackboard, chalk, sound system ug ubp.

3) Music Ministry – maayo nga maggikan gihapon kini sa taga-Parokya ug ang ilang katungdanan mao ang pagtudlo sa mga alawiton, pag-andam og mga kopya niini aron tamdan sa mga nanambong.

4) Kura Paroko – siya mao ang mo-welcome sa mga nanambong ug mopasiuna sa pagpasabot sa mga tawo nga ang seminar maoy usa ka kalihokan sa parokya. Mas maayo usab kon makapaminaw siya sa mga pagpaambit ug anaa labi na gyod sa panahon sa open forum aron makatabang sa pagtubag sa mga pangutana.

PASIUNANG KALIHUKAN

I. PAGPANGLISTA

Tumong: (Alang sa Nagpahigayon)
1. Aron atong masayran ang mga ngalan sa mga miapil, ang kapungongan nga ilang gisalmotan.
2. Aron dunay listahan sa mga mitambong alang sa pagpanghatag og certipiko ug alang sa pagahimoon nga “follow-up.”
Mga Butang nga Andamon
1. Porma sa pag-rehistro- ang nanambong mo-“fill-up” sa porma sa pag-rehistro. Ang porma makita sa pakapin nga pahina kun appendix.
2. Mga “name tags” – human og pag-rehistro sa mga participante hatagan dayon sila sa ilang “name tags” nga gisulatan sa ilang ngalan, parokya o dili ba kaha kapunongan. Ang papel nga gamiton kinahanglan nga baga (cartolina) ug mas maayo nga “pentel pen” ang gamiton sa pagsulat ug lakipan kini ug “pin” o “tape” aron motapot sa sinina.
3. Record Book- ang tanang ngalan sa nanambong isulat sa “record book” ug ang ilang pagtambong pagasusihon matag sesyon. Kadtong lang naka-kompleto sa maong seminar ang hatagan ug sertipiko.

Paagi sa pagsusi sa mga partisipante:

- Pagtawag sa ilang ngalan

Ang tanang ngalan sa nanambong pagatawgon sa dili pa pagahimoon ang pasiunang pag-ampo. Kadtong wala pa, “markahan ug “X”, panagana kon sila moabot. Sa pag-abot nila, ang “X” pulihan ug “L” (late). Susihon kon unsang sesyon ang wala nila maapili.

- Paggamit sa mga “name tags”

Matag sesyon ang tanang nanambong pahinumdoman sa pagkuha sa ilang mga “name tags” sa registration table inig-abot nila sugod sa sesyon sa dili pa pagasugdan ang pasiunang pag-ampo. Markahan ug “X” diha sa record book kadtong ngalan sa tag-iya sa mga name tags nga wala pa makuha. Ang marka nga “X” ilisdan ug “L” kon sila moabot. Timan-i ang sesyon nga wala nila maapili. Ibilin sa mga nanambong ang ilanag name tags human sa katapusang pag-ampo.

II. PAG-AWIT

Tumong

Ang katilingbanong awit maoy usa ka mahinungdanong bahin sa seminar. Ang pag-awit adunay duha ka tumong:

Pagmugna ug malipayon nga katilingban.
Pagbansay sa ubang mga alawiton nga may kalabutan sa mga sesyon, pagsaulog sa Misa, pagpalagsik sa hunahuna.
Mga sugyot nga alawiton:

- Kon Magkatigum Ta

- O Pulong sa Kinabuhi

- Action Songs

III. PAKIGPULONG SA KURA

Tumong: Ang pakigpulong gikan sa Kura Paroko dako kaayo’g ikatabang sa kalamposan sa seminar tungod kay siya ang labaw nga makapadasig sa mga tawo sa paglahutay hangtod sa pagtapos sa seminar. Mapasabot usab sa Kura nga ang seminar usa ka kalihokan sa parokya ug unsa kini kamahinungdanon sa kinatibuk-an natong pagkinabuhi isip kristohanon. Kon wala ang Kura mahimo nga ang mohatag sa pagkigpulong agig paghangop sa mga nanambong mao ang iyang delegado o dili ba ang labaw nga tigdumala sa seminar.

IV. GENERAL ORIENTATION

Ang Coordinator mopasabot sa mga partisipante sa kinaiya (nature) sa pagahimoon nga seminar, sa mga katuyoan nga buot kab-oton sa seminar ug sa gipaabot nga partisipasyon gikan sa mga nanambong.

“Salamat sa inyong pagsanong sa among pagdapit kaninyo. Ang inyong pag-anhi dinhi nagpasabot nga duna kamoy tinguha sa pagkat-on mahitungod sa atong tinohoan. Tingali daghan kaninyo karon naghambin og mga pangutana labot sa atong pagtuo, mga pangutana kabahin sa Biblia. Bisan unsa man ang inyong tagsatagsa ka katuyoan sa inyong pag-anhi gumikan kana sa pagtawag ni Cristo kanato ngadto sa mas hingkod nga kahibalo mahitungod kaniya. Si San Pablo miingon, “Ug magkahiusa kitang tanan sa atong pagtuo ug sa atong kahibalo mahitungod sa Anak sa Dios. Unya mahingkod kita ingon sa kahingkod ni Cristo” (Efeso 4:13).

Kinaiya sa Layman’s Biblical Theology and Apologetics Seminar

Kini nga seminar gitawag kini nga “Layman’s” tungod kay dili lang nga ang nagpasi-ugda niini mga layman kondili alang kini kanatong mga layman- nagpasabot alang kanatong mga dili pari. “Biblical” tungod kay sa atong pagtuon sa atong pagtuo mokuha man kita sa mga kamatuoran gikan sa Balaang Kasulatan. “Theology” mao kini ang atong paggamit sa atong pangisip sa pagkab-ot ug mas lawom nga pagsabot sa mga kamatuoran sa atong pagtuo. “Apologetics” nga mao ang atong paggamit sa atong pangisip nga linamdagan sa pagtuo sa pagtubag ug pagpanalipod sa mga pagtulon-an nga atong nadawat gikan sa mga pagsupak ug pagsaway nga gihimo batok niini.

Tumong: (Isulat sa Manila Paper o Cartolina)

Ania ang pipila ka hinungdan nga atong gihimo kining maong seminar:

1) Pagkab-ot ug mas halawom nga pagsabot sa atong pagtuo nga naggikan sa gitudlo ni Cristo pinaagi sa iyang Simbahan.

2) Pagpaamgo kanato sa mga pagsupak batok sa pagtuo gikan niadtong mga tawo nga wala modawat niini.

3) Paghibalo sa mga katin-awan sa mga pangutana labot sa atong pagtuo ginamit ang Balaang Kasulatan.

4) Pagdasig kanato sa pagkinabuhi sa atong pagtuo aron sa pagdangat ngadto sa pagka-santos.

Mga Kinahanglanon sa Seminar

Unsa man ang gikinahanglan nga dad-on sa matag participante?

1) Kini usa ka Bible seminar, busa maayo kon ang matag usa dunay Biblia. Dili paigo nga atong paminawon ang pagbasa gikan sa Biblia kondili kinahanglan usab nga kita mismo makasinati sa gamhanang pulong sa Dios.

2) Kinahanglan nga ang inyong “name tags” gamiton kanunay sa panahon sa seminar. Pinaagi niini mahibaloan namo ang imong ngalan. Palihug iuli ang inyong “name tags” ngadto sa lamesa inigtapos sa matag sesyon. Ibalik kini kaninyo sa panahon sa kamo mobalik sa sunod nga sesyon. Ang “name tags” nga wala makuha nagpasabot nga ang tag-iya absent busa kuhaa ang inyong “name tags” sa dili pa magsugod ang matag sesyon.

3) Aron maayo ang dagan sa atong sesyon, gikinahanglan nga moanhi kita sa tukmang oras. Kon magsugod kita sa tukmang oras mahuman usab kita sa tukmang oras. Ang schedule sa atong pagsugod sa sunod nga sesyon ipahibalo kaninyo sa dili pa matapos ang nag-una nga sesyon.

4) Kon duna kamoy pangutana labot sa tema nga gihisgotan igahin ang inyong pagpangutana atol sa open forum. Mas maayo nga ang atong mga pangutana atong itumong sa tema nga gihisgotan sa maong sesyon. Ang inyong pangutana mahimo nga inyong isulti atol sa open forum pinaagi sa pag-isa sa inyong kamot ug human kamo ma-recognize sa atong resource speaker. Mahimo usab ninyo kini nga ipaagi og sulat sa gamayng papel.

5) Katapusan, pagkahuman sa seminar, kadtong rang nakatambong sa tanang sesyon ang kahatagan og sertipiko. Ang sertipiko duna kini bayad nga nagkantidad og P ________ aron sa pag-uli sa nagasto sa papel ug printa.

Ang Kinatibuk-an sa Seminar

1) Ang atong seminar adunay 20 ka mga leksyon kun tema nga ipaambit sa atong resourse speaker/s nga sakop sa Catholic Faith Defenders ug gipadala nganhi kanato sa Jerome Bible Center sa Siyudad sa Sugbu.

2) Dunay gigahin nga open forum sa matag sesyon aron sa pag-abi-abi sa inyong mga pangutana.

3) Ang katapusan natong kalihukan niining maong seminar mao ang pagtukod og CFD Chapter dinhi sa atong parokya.

LAYMAN’S BIBLICAL THEOLOGY

AND APOLOGETICS COURSE

LISTA SA MGA TEMA Minuto nga gigahin

alang sa matag tema

1. Bibliya, Tradisyon ug Autoridad sa Sta. Iglesya (30 mins.)

2. Matuod nga Iglesya (30 mins.)

3. Santisima Trinidad (30 mins.)

4. Pagka-Dios ni Cristo (30 mins.)

5. Sta. Maria, Immaculada Concepcion (20 mins.)

6. Sta. Maria, Kanunayng Ulay (20 mins.)

7. Larawan (30 mins.)

8. Pag-ampo sa mga Santos (30 mins.)

9. Purgaturyo (30 mins.)

10. Pagkapangulo ni Pedro (30 mins.)

11. Indulhensya (30 mins.)

12. Bunyag sa Bata (30 mins.)

13. Kompisal sa Pari (30 mins.)

14. Santosnga Eukaristiya (30 mins.)

15. Orden sa Pagkapari (30 mins.)

16. Santosnga Misa (30 mins.)

17. Adlawng Igpapahulay (30 mins.)

18. Kalan-on nga gidili (15 mins.)

19. Krus ug Panguros (15 mins)

20. Kaluwasan (30 mins.)

LAYMAN’S BIBLICAL THEOLOGY

AND APOLOGETICS COURSE

HAN-AY SA MGA KALIHUKAN

DAY 1

7:30-8:30 Registration

8:30-9:00 Praise and Worship

9:00-9:15 Welcome

9:15-9:30 Orientation

9:30-11:30 First Session

Introduction to Apologetics

1) Matuod nga Iglesya

2) Bibliya ug Tradisyon

11:30-12:00 Open Forum

12:00-1:00 Lunch Break

1:00-1:30 Praise and Worship

1:30-4:00 Second Session

3) Santisima Trinidad

4) Pagka-Dios ni Cristo

5) Immaculada Conception

6) Kanunayng Ulay

4:00-4:30 Open Forum

4:30-4:45 Songs/ Closing Prayer

DAY 2

8:00-8:30 Registration (new participants)

8:30-9:00 Praise and Worship

9:00-11:30 Third Session

7) Larawan

8) Pag-ampo sa mgaSantos

9) Bunyag sa Bata

10) Kompisal sa Pari

11:30-12:-00 Open Forum

12:00-1:00 Lunch Break

1:00-1:30 Praise and Worship

1:30-4:00 Fourth Session

11) Santosnga Eukaristiya

12) Orden sa Pagkapari

13) Santosnga Misa

14) Purgaturyo

4:00-4:30 Open Forum

4:30-4:45 Songs/ Closing Prayer

DAY 3

8:30-9:00 Praise and Worship

9:00-11:30 Fifth Session

15) Indulhensya

16) Pagkapangulo ni Pedro

17) Adlawng Igpapahulay

18) Kalan-ong Gidili

11:30-12:00 Open Forum

12:00-1:00 Lunch Break

1:00-1:30 Praise and Worship

1:30-2:45 Last Session

19) Krus ug Panguros

20) Kaluwasan

2:45-3:15 Open Forum

3:15-4:30 Organization of Parochial Chapter

4:30-4:45 Songs/ Closing Prayer

DAY 4

HOLY MASS

DISTRIBUTION OF CERTIFICATES

OATH TAKING

OFFICER’S MEETING

EVALUATION

PLAN OF ACTION

MAHITUNGOD SA APOLOGETICS

Unsa man kining gitawag og apologetics? Ang pulong nga apologetics naggikan kini sa griego nga “apologia” nga nagkahulogan og pagpanalipod o pagtubag. Sa iyang sulat si San Pedro nag-agda: “Pangandam kamo kanunay sa pagtubag kang bisan kinsa nga magpakisayod mahitungod sa inyong paglaom” (1 Ped. 3:15). Sa sulat ni Apostol Judas Tadeo siya miingon, “Gibuhat ko kini aron pagdasig kaninyo sa pagpadayon paglaban sa pagtuo nga gihatag sa Dios ngadto sa mga balaan” (Jud. 1:3). Ang apologetics usa ka sanga sa theologiya og ang tuyo niini nga pagtuon mao ang pagpakita sa kamakatarunganon (reasonableness) sa atong pagtuo ug sa dili kamatarunganon (unreasonableness) sa mga argumento nga gipabarong batok sa pagtuo. Diha sa apologetics atong gigamit ang atong pangisip (reason) nga linamdagan sa pagtuo sa pagtubag sa mga pagsaway sa atong pagtuo sa pagsumpo sa mga sayop nga panudlo. Si San Pablo miingon, “Ang hinagiban nga gigamit namo sa among pagpakig-away dili mga hinagiban sa kalibotan, kondili ang gamhanang mga hinagiban sa Dios, nga molumpag sa mga kota. Gilumpag namo ang sayop nga mga pangatarungan; gipukan namo ang tanang mapagarbohong balabag nga gipatindog batok sa kahibalo sa Dios; gibuntog namo ang tanang hunahuna ug gihimo kini nga masinulondon kang Cristo” (2 Cor. 10:4-5).

Diha sa pagtuon sa apologetics buot natong tubagon ang tulo ka hinungdanong pangutana: 1)Nganong nagtuo ta sa pagkadunay Dios? 2) Nganong kita kristyano? 3) Nganong kita katoliko. Sa unang pangutana ang atong mga kaatbang mao ang mga tawo nga nagsalikway sa pagkadunay Dios ug sa diosnong pagpadayag sama sa ateyo, agnostics, materialists, pantheists ug uban pa. Sa ikaduhang pangutana ang atong kaatbang niini mao kadtong mga nagtuo sa pagkadunay Dios apan nagsalikway sa diosnong kagikan sa kristiyanidad ug sa pagka-Dios ni Cristo sama sa mga muslim ug mga judio. Sa ikatulong pangutana ang atong tubagon mao kadtong mga nagtuo ni Cristo ug sa Biblia apan nagsalikway sa autoridad sa Sta. Iglesya sama sa mga protestante. Ang atong mga argumento sa pagtubag sa unang pangutana ubos sa gitawag og Natural apologetics, sa ikaduhang pangutana ubos sa Christian apologetics, ug sa ikatulong pangutana ubos sa gitawag og Catholic apologetics. Kon sa pagpanalipod nato sa pagtuong katoliko ang atong gigamit mao ang Biblia matawag nato kini nga Biblical apologetics.

Ang tumong sa pagtuon sa apologetics mao ang salabutan. Pinaagi sa maayong pagkahan-ay nga mga argumento (sunod-sunod nga pangatarungan) atong mapakita sa salabutan ang kamatarunganon sa atong pagtuo. Pinaagi sa apologetics atong magiyahan ang usa ka tawo ngadto sa pagtuo apan ang pagtuo lihok kini sa pagsabot nga giagda sa kabubut-on nga giagda usab sa grasya. Tungod kay duna may mga butang nga dili na maabot sa atong pangisip ug ang dionong kamatuoran wala may kinutuban busa sa atong pagtuon sa apologetics kinahanglan nga atong batonan ang mapaubsanon nga disposisyon. Ang mando sa atong Simbahan sa pagtuon ug pagtudlo sa apologetics nalatid sa Acts and Decrees of the Second Plenary Council of the Philippines ubos sa ulohan sa Ecumenism, “Faced with these realities, there is a need of widespread catechesis and apologetics. We need not apologize for apologetic catechesis. Since its birth, Christianity has been subject to attacks from which it has had to defend itself. Jesus had to answer objections to His teachings, as the Gospels testify. St. Paul had to answer early Christian errors, and charged his disciples to protect the faithful from them while keeping pure the deposit of faith (Acts. 20:28-32; Eph 4:14; Col 2:8; 1 Tim 4:1-11; 6:3-5. See also 2 Pt. 3:16-18). Apologetics has always been part of the pastoral and theological tradition of the Church. We must today be willing and able to defend our teachings in public fora, and we need to equip the faithful so that they can defend their faith. Parish priests must encourage and support the training of lay catholic faith defenders” (para. 222 pp. 80-81). Ania ang hubad: “Niini nga panghitabo, adunay panginahanglan sa makaylapon nga catechesis ug apologetics. Wala kinahanglana nga magpanuko kita sa pagtudlo sa apologetics. Sukad sa iyang pagsugod, ang Kristiyanidad kanunay nga nahiagom sa mga pagsaway nga batok niini kinahanglan nga siya manalipod sa iyang kaugalingon. Si Jesus nanubag sa mga pagsupak batok sa iyang mga panudlo, nga gisaksihan sa mga Ebanghelyo. Si San Pablo kinahanglan nga manubag sa unang mga kasaypanan labot sa kristohanong pagtuo, ug mipahimangno sa iyang mga tinun-an sa pagpanalipod sa mga magtutuo gikan niini samtang ilang gibantayan nga magpabilin nga lonsay ang mga kamatuoran sa pagtuo. Ang apologetics kanunay nga nahimong kabahin sa pastoral ug theologikanhong tradisyon sa Simbahan. Kinahanglan karon nga andam ug makahimo kita sa pagpanalipod sa atong mga pagtulon-an diha sa publikanhong pagbinayloay, ug kinahanglan nga atong sangkapan ang mga magtutuo aron sila makapanalipod sa ilang pagtuo. Ang mga Kura Paroko kinahanglan nga modasig ug mopaluyo sa pagbansay sa mga lay catholic faith defenders.”

BIBLIYA, TRADISYON UG AUTORIDAD SA STA. IGLESYA

Panudlo sa Sta. Iglesya.- Ang Sta. Iglesya gihatagan ni Cristo sa bugtong katungod sa pagtudlo ug paghubad sa diosnong gipadayag nga nakarga sa Biblia nga mao diosnong gipadayag nga nasulat ug sa Tradisyon nga mao ang diosnong gipadayag nga wala na masulat ug nahipasa pinaagi sa binaba nga panudlo. Ang Sta. Iglesya wala magkuha sa hingpit nga kasigurohan sa tanan nga gipadayag sa Dios gikan sa Biblia lamang kondili gikan sa duha ka tinubdan nga mao ang Biblia ug ang Tradisyon. Ang Biblia ug ang Tradisyon angay nga hatagan sa samang pagtagad isip sudlanan sa pulong sa Dios. Ang katungod sa pagkadili-masayop sa pagpanudlo labot sa kinahanglan alang sa kaluwasan sa tawo wala isaad ni Cristo ngadto sa matag magbabasa sa Biblia kondili ngadto sa buhi nga autoridad sa Sta. Iglesya nga gitawag og “magisterium” nga gilangkoban sa Sto Papa ug sa tanang kaobispohan nga nahiusa sa Sto. Papa.

Pagsupak:

Supak 1. Si San Pablo miingon, “ayaw kamo pagdawat og pagtulon-an nga kapin sa nasulat” (1 Cor. 4:6). Busa dili diay kita padawaton nianang wala masulat sa Biblia.

Supak 2. Si Jesus nagsalikway nianang tradisyon, “tungod sa inyong mga tradisyon inyong gipakawalay pulos ang pulong sa Dios” (Mat. 15:6).

Supak 3. Si Jesus nag-ingon, “susiha ninyo ang Kasulatan kay diha kanila makakaplag kamo sa kinabuhing dayon” (Jn. 5:39) busa ang Biblia igo na nga mohatod kanato sa kinabuhing dayon.

Supak 4. Si San Juan nagsulat, “apan kini gisulat aron kamo motuo nga si Jesus mao ang Mesiyas… ug pinaagi sa maong pagtuo makabaton kamo ug kinabuhi diha sa iyang ngalan” (Jn. 20:31).

Supak 5. Ang Biblia igo na nga giya sa kaluwasan kay matud ni San Pablo, “Ang tibuok Kasulatan gisulat uban sa lamdag sa Dios ug mapuslanon kini alang sa pagtudlo, sa pagsaway, ug sa pagtudlo unsaon sa pagkinabuhing matarong, aron ang nag-alagad sa Dios masangkap pag-ayo ug maandam sa tanang maayong buhat” (2 Tim. 3:16-17).

Tubag:

Maayo nga makat-on kita sa panig-ingnan nga gihatag sa katawhan sa Dios sa Daang Tugon. Kon duna may katawhan nga naghatag og dako nga pagtamod sa Kasulatan walay makatupong sa mga judio. Sila ang unang naghupot sa pulong sa Dios. Ang Kasulatan mao ang ilang garbo sa takna sa ilang kadaugan ug ang ilang paglaom panahon sa kalisdanan. Apan wala gyud sila maghunahuna sa pag-kinaugalingon nga pagsabot niini aron ilang masayran ang kabubut-on sa Dios. Hinuon ang Dios nagpili og mga pari nga maoy motudlo kanila: “Ngadto kamo sa kaparian ug sa maghuhukom nga atua didto ug adto kamo magpakisayod kanila” (Deut. 17:9). “Mihatag silag binaba nga hubad sa Balaod sa Dios, ug gipasabot kini aron ang mga tawo makasabot niini” (Neh. 8:8). “Katungdanan sa mga pari ang pagtudlo sa matuod nga kaalam mahitungod sa Dios. Kinahanglan adto kanila ang akong katawhan magpakisayod bahin sa akong kabubut-on, kay sila mao man ang sinugo sa Ginoo nga Labing Gamhanan” (Mal. 2:7).

Diha sa Bag-ong Tugon gipasiugdahan ni Jesus ang bag-ong katawhan sa Dios nga mao ang Iglesya “Ikaw si Pedro ug sa ibabaw niining bato pagatukoron ko ang akong iglesya, ug bisan ang mga ganghaan sa hades dili makabuntog niini” (Mat. 16:18). Ug taliwala sa iyang mga tinun-an si Jesus nagpili og napulog-duha nga gitawag niyag mga apostoles, “Pagkaadlaw na, gitawag niya ang iyang mga tinun-an ug gipili niya ang 12 kanila nga ginganlan niyag apostoles” (Luc. 6:13)ug kini sila iyang gipadala ngadto sa tibuok kalibotan aron pagpadayon sa iyang misyon sa pagpanudlo, sa pagdumala ug pagbalaan sa iyang katawhan, “Gihatag kanako ang tanang gahom sa langit ug sa yuta. Busa panlakaw kamo ngadto sa tanang katawhan sa tibuok kalibotan ug himoa sila nga akong mga tinun-an, ug bunyagi sila sa ngalan sa Amahan, sa Anak, ug sa Espiritu Santo, ug tudloi sila sa pagtuman sa tanan nga akong gisugo kaninyo. Ug hinumdomi! Ako mag-uban kaninyo sa kanunay hangtod sa kataposan sa kalibotan” (Mat. 28:19-20). Sa laing bahin si Jesus mipasidaan sa labing bug-at nga silot niadtong mosalikway kanila, “Ug kon anaay balay o lungsod nga dili modawat kaninyo o dili mamati kaninyo… sa Adlaw sa Paghukom mas maluoy pa ang Dios sa mga tawo sa Sodoma ug Gomora kay sa mga tawo nianang lungsora” (Mat. 10:14-15). Ug ang mga apostoles nga nasayod sa kagahoman nga gihatag kanila sa Ginoo migamit gyod sa maong autoridad sa pagpanudlo ug sa pagbadlong sa mga sayop nga pagtulon-an, “Apan bisan kon kami, o usa ka anghel gikan sa langit, magwali kaninyo ug ebanghelyo nga lahi sa among giwali, ipatunglo siya” (Gal. 1:8). Sa unang konsilyo sa Sta. Iglesya didto sa Jerusalem ang mga apostoles ug ang mga kadagkoan sa Iglesya uban ni Pedro isip labawng pangulo mihusay sa kagubot labot sa pagtulon-an (Buh. 15:1-11). Ug ang unang kristohanon miila sa dili masayop nga autoridad sa mga apostoles nga pinadala ni Cristo, “kay sa among pagwali kaninyo sa iyang mensahe namati kamo ug gidawat ninyo kini dili ingon nga iya sa tawo kondili iya gayod sa Dios” (1 Tes. 2:13). Makita nato nga ang buhi nga autoridad sa pagpanudlo alang sa unang mga kristohanon mao ang mga apostoles ug ang mga kadagkoan sa Iglesya ubos ni Pedro isip labawng pangulo. Mao kini ang kahimtang niadtong panahon nga wala pay bisan usa ka tudling sa Bag-ong Tugon nga nasulat!

Karon atong pamatud-an nga ang Biblia dili igo nga giya sa kaluwasan. Una- tungod kay ang Biblia dili maabot sa tanang mga tawo sa tanang higayon. Ang unang libro sa Bag-ong Tugon nasulat sa 45 AD ug ang kataposang libro nasulat sa mga 100 AD ug ang paghipos sa tanang basahon ngadto sa usa ka libro nga gitawag natog Biblia nahitabo sa mga tuig 397 AD pinaagi sa Konsilyo sa Kartago. Ang unang mga kristohanon nahidangat ngadto sa kasantos nga wala makabasa bisag usa na lang ka kudlit sa mga basahon sa Bag-ong Tugon. Ug bisan sa natigpos na ang mga basahon sa Biblia apan pila ra man ka tawo ang naghupot sa kopya sa tibuok Biblia sanglit hangtod sa tuig 1456 wala pa man maibento ang imprinta. Niadtong panahona ang paghimog kopya sa Kasulatan pinaagig kinamot. Ug bisan sa atong panahon karon sa imprinta pila man ka mga tawo ang dili makapahimulos niini tungod sa yano nga katarongan nga dili sila makamaong mobasa? Ikaduha – tungod kay wala man mahisulat diha sa Bibliya ang tanan nga gitudlo ni Jesus ug sa iyang mga apostoles. Matod pa ni San Juan, “kon gisulat pa ang tanan… ang tibuok kalibotan dili paigo nga kasudlan sa mga sinulat” (Jn. 21:25). Ato nang nasayran nga sa sinugdanan ang mga apostoles nagwali nga binaba apan paglakat sa panahon migawas ang panginahanglan sa paghimog han-ay, may autoridad ug kasaligan nga asoy mahitungod sa kinabuhi ni Jesus gikan niadtong nakasaksi gayud o gikan niadtong dunay igong katungod ug kasayuran kabahin niini sanglit sa hinayhinay nangamatay na man ang mga Apostoles ug labi pa gayod kay daghang mga sinulat nga dili tukma o bakak nga gipakaylap usab aron pagdaut sa pagkatawo ug buhat sa atong Manunubos. Mao kini ang hinungdan sa pagsulat ni San Lucas ug sa ubang mga ebanghelista. Ang mga Epistola nasulat usab aron sa pagtubag sa mga nagkalainlaing panginahanglan sa matag iglesia kalabot sa panudlo, pagdumala, ritwal o disciplina ug gisulat aron pagdasig, pagbadlong, pagpahimangno batok sa mga mini nga mga magtutudlo ug aron pagpanalipod usab sa mga apostoles sa mga pasangil kanila. Apan wala gayoy bisan usa sa mga Balaang Tigsulat nga naghunahuna sa paghimog kompleto nga sumada sa doctrina kristiana o nga ang ilang sinulat tigomon ngadto sa usa ka libro ug maoy himoon nga bugtong sukaranan sa pagtuo hawa sa autoridad sa buhi nga magtutudlo nga gibilin ni Cristo nga mao ang Sta. Iglesya. Ikatulo – tungod kay ang Biblia dili klaro ug sayon nga sabton alang sa kadaghanan. Si San Pedro miingon, “May mga butang nga lisod sabton sa iyang mga sulat, nga gituis sa mga walay alamag ug sa mga matuotuohon sama sa ilang gihimo sa ubang bahin sa Kasulatan, ug sa ingon nagtukmod sa ilang kaugalingon ngadto sa kalaglagan” (2 Ped. 3:16). Ang pagguho sa daghang mga pundok sa tinohoan nga pulos naggamit sa Kasulatan isip sukaranan sa ilang panudlo apan naghupot og nagsumpakiay nga interpretasyon tin-aw nga pruyba nga ang Kasulatan dili sayon nga sabton.

Dunay tulo ka hinungdanong pangutana nga dili nato matubag kon Biblia lamang ang atong saligan. Una- Giunsa man nato paghibalo sa sakto nga ihap (canon) sa mga basahon sa Biblia? Sa wala pa himoa ang pagtapok sa mga basahon sa Bag-ong Tugon daghang mga basahon nga kristohanon nga gipakaylap. Kinsa man ang nagpaila kanato sa 27 ka libro sa Bag-ong Tugon isip linamdagan? Dili lain kondili ang Iglesya Katolika ubos sa paglamdag sa Espiritu Santo pinaagi sa Konsilyo sa Cartago sa tuig 397 AD human sa pag-aprobar sa Sto. Papa mipakanaog sa mahukumon gayod ug alang sa tanang panahon kon unsang mga basahona ang maapil sa Biblia ug unsa ang dili. Ang unang mga sinulat dugay na nga nangahanaw. Ang ania kanato karon mao ang kopya sa kopya sa orihinal. Kinsa man ang nag-garantiya nga husto ug matinud-anon ang teksto sa kopya? Ang Iglesya Katolika pinasikad sa iyang karaang Tradisyon, diha sa iyang panudlo ug sa iyang liturhiya masayod kon unsa ang matuod nga teksto ug unsa ang sayop. Ikaduha- Giunsa man nato paghibalo nga sakto ang pagkahubad sanglit daghan kanato ang atong gigamit nga Biblia hubad “translation” gikan sa ebreyo, griego ug aramaico? Aron pagpiho sa husto nga hubad sa atong kaugalingon kinahanglan pa nga magtuon kita sa orihinal nga pinulongan ug pipila man kanato ang makahimo niining malisod nga tahas? Sa makausa pa, kinahanglan nga mosandig kita sa autoridad sa Sta. Iglesya. Ikatulo- Giunsa man nato pagsiguro nga husto ang atong pagsabot kun interpretasyon sa atong gibasa? Ang matag pastor nga tigtukod og bag-ong tinuhoan pulos gyod moangkon nga ang ilang sabot maoy husto apan wala silay panagkauyon kon unsa gyod ang gipasabot sa letra sa Kasulatan. Alang sa mga katoliko ang dili masayop nga autoridad sa Iglesya nga tinukod ni Cristo ang maghatag kaniyag kasigurohan nga ang iyang nadawat mao ang lonsay nga pulong sa Dios nga walay sambog sa kasaypanan gumikan sa tawhanong panabot.

Tubag 1. Ang dili ipadawat nga “kapin” mao kadtong mga pagtulon-an nga nahisupak sa Kasulatan, “kinahanglan ilhon niya nga ang gisulat ko kaninyo sugo sa Ginoo… apan kon dili siya magtagad nini, ayaw siyag tagda” (1 Cor. 14:37).

Tubag 2. Ang Biblia naghisgot sa tulo ka matang sa tradisyon. Una- sa mga patriarca, “ug ang akong mga pulong nga gipasulti ko kaninyo, dili gayod mawala diha sa inyong baba ni sa baba sa inyong mga anak ug mga apo sukad karon ug hangtod sa kahangtoran” (Isa. 59:21). Ikaduha- sa mga apostoles. Si San Pablo nag-awhag, “mga igsoon hupti ninyo nga malig-on ang mga pagtulon-an nga among gitudlo kaninyo pinaagi sa among mga sulat o sa among tradisyon” (2 Tes. 2:15) ug siya usab nagpahimangno, “likayi ninyo kadtong dili modawat sa atong tradisyon”(2 Tes. 3:6). Ikatulo- sa mga judio nga mao ang gisaway ni Cristo sa Mat. 15:2-6 tungod kay sila nagtudlo nga kon ang usa ka tawo may ikatabang unta sa iyang amahan o inahan, apan siya moingon, “iya kini sa Dios”, dili na kinahanglan nga tahoron niya ang iyang amahan.

Tubag 3. Ang gisultihan ni Jesus niini mao ang mga pariseo nga wala motuo kaniya ug ang sumpay niini mao: “Ug sila mismo nagsaksi mahitungod kanako.” Ang gipasabot ni Jesus nga ang mga panagna sa Kasulatan nga natuman diha kaniya nagmatuod sa iyang pagka-Mesiyas apan dili lang ang Kasulatan ang gihisgotan ni Jesus nga nagsaksi kaniya (Jn. 5:33-39).

Tubag 4. Kini nagpasabot nga ang tuyo ni San Juan sa pagsulat aron nga pinaagi sa iyang gisulat ang tawo makabaton og pagtuo ni Jesus apan dili lamang pinaagi sa pagbasa sa Biblia nga ang tawo makabaton og pagtuo kondili pinaagi usab sa pagpamati sa wali (Rom. 10:14-15). Ang unang mga kristohanon nakabatog pagtuo kang Jesus dili pinaagi sa ilang pagbasa sa Kasulatan kondili sa ilang pagpamati sa wali ni San Pedro (Buh. 2:37-41). Dugang pa dili ang pagbasa sa Biblia maoy makahatag og kinabuhi kondili ang pagtuo kang Jesus.

Tubag 5. Ang pag-ingon nga ang tibuok Kasulatan “mapuslanon” alang sa pagtudlo wala kini magpasabot nga ang Kasulatan igo nang giya sa kaluwasan o ang Kasulatan ra gayod ang magamit sa pagpanudlo ug ang Kasulatan nga gihisgotan ni San Pablo mao ang Kasulatan sa Daang Tugon nga maoy gitun-an ni Timoteo sukad sa iyang pagkabata. Kon kining maong pasahe sumala sa buot ipasabot sa mga protestante nag-pruyba nianang “sola scriptura” mogawas nga ang Kasulatan sa Bag-ong Tugon wala na kinahanglana alang sa kaluwasan! Nagkinahanglan kitag buhi nga magtutudlo nga maoy mopasabot kanato sa mga lisod sabton ( 2 Ped. 3:16) ug kinahanglan nga ang maong magtutudlo dili-masayop sa iyang pagpanudlo aron kita makabatog kasigurohan. Dunay yunoko nga nagbasa sa Kasulatan apan wala siya makasabot busa ang Espiritu Santo mipadala ni Felipe aron pagtudlo sa maong tawo (Buh. 8:29-31).

Pagtulon-an: Atong pasalamatan ang Dios sa paghatag kanato sa iyang mga pulong diha sa Biblia ug sa Tradisyon. Kinahanglan nga atong basahon ang Biblia, atong puy-an ang gitudlo sa Biblia, ug atong ipaambit ang Biblia ngadto sa uban. Sa atong pagtuon sa Biblia kinahanglan usab nga batonan nato kanunay ang hunahuna sa Sta. Iglesya sa mga bahin nga lisod sabton ug andam kitang magpailawom sa autoridad sa Sta. Iglesya.

MATUOD NGA IGLESYA

Panudlo sa Sta. Iglesya.- Ang Sta. Iglesya nagtudlo nga si Cristo sa dinhi pa siya sa kalibotan nagtukod ug usa ka Iglesya aron maoy mopadayon sa iyang bulohaton sa pagtudlo, pagdumala, ug pagbalaan sa iyang katawhan ug nga kini maila nato nga mao ang Iglesya Katolika. Ug si Cristo nagbutang diha sa iyang Iglesya sa upat ka timaan: Usa, santa, katolika, ug apostolika aron kini maila niadtong mangita niini gikan niadtong mga pundok nga tinukod lamang og tawo. Ang Sta. Iglesya mao ang makaylapon nga instrumento sa kaluwasan ug kinahanglan alang sa kaluwasan nga ang tawo mahidugtong niini. Kadtong nasayod nga ang Iglesya Katolika mao ang matuod nga Iglesya nga gitukod ni Cristo ug unya dili magpasakop niini, o kaha kadtong iyang mga sakop nga dili magpabilin kaniya dili maluwas. Alang sa iyang mga sakop kinahanglan ang ilang paglahutay hangtod sa kataposan kay kon dili mas sigpit ang paghukom nga himoon sa Dios tungod kay sila nakadawat man sa mas daghang mga grasya.

Pangutana: Igo na ba nga ang usa ka pundok nagdala sa ngalan ni Cristo aron tinuod gayod nga kini iya ni Cristo? Tubag: Dili igo ang ngalan sa pag-ila sa tinuod. Si Cristo nagpasidaan nga dunay daghang nga magdala sa iyang ngalan aron pagpasalaag sa katawhan. “Pagbantay kamo ug ayaw kamo palimbong ni bisan kinsa, kay sa akong ngalan daghang tawo ang moanhi nga mag-ingon, ‘Ako ang Mesiyas!’ ug daghan ang malimbongan” (Mat. 24:4-5). “Kay manungha ang mga mini nga Mesiyas ug mga mini nga propeta; maghimo silag mga dagkong milagro ug mga katingalahan aron pagpasalaag sa mga pinili sa Dios, kon mahimo pa”(Mat. 24:24). “Dili ang tanan nga magtawag kanako ‘Ginoo, Ginoo,’ makasulod sa Gingharian sa langit… kon moabot na ang Adlaw sa Paghukom daghan unya ang moingon kanako, ‘Ginoo dili ba sa imong ngalan nagsangyaw man kami sa mensahe sa Dios, ug pinaagi sa imong ngalan gihinginlan namo ang mga yawa, ug naghimo kamig daghang mga milagro?’ Apan ako moingon unya kanila, ‘Wala ako makaila kaninyo. Pahawa kamong makasasala’” (Mat. 7:21-23). Bisan sa panahon sa mga apostoles nagsugod na pagtungha ang mga mini nga mga magtutudlo. “Dili sila matuod nga mga apostoles kondili mga mini nga namakak mahitungod sa ilang buhat ug nag-usab sa ilang kaugalingon aron mahisama gayod sila sa matuod nga mga apostoles ni Cristo” (2 Cor. 11:13). “Kining mga tawhana dili tinuod nga sakop sa atong pundok, busa namulag sila kanato. Kon tinuod pang ato silang mga kauban, magpabilin unta sila kanato. Apan namiya sila aron maila gayod nga sila dili kauban nato” (1 Jn. 2:19). “Motungha ang mga tawo nga magbiaybiay kaninyo- mga tawo nga nagsunod sa ilang mga daotang tinguha. Sila maoy hinungdan sa pagkabahinbahin” (Jud. 1:18-19).

Pangutana: Unsaon man nato sa pag-ila ang matuod nga Iglesya? Tubag: Dunay duha ka paagi sa pag-ila sa matuod nga Iglesya. Una- nga si Cristo gyod mismo ang iyang magtutukod ug Ikaduha- pinaagi sa iyang mga timaan. Ang pagtukod sa Iglesya gipahibalo nang daan sa mga propeta. “Sa panahon niining mga haria ang Dios magtukod ug usa ka gingharian nga dili gayod malumpag” (Dan. 2:44). Natuman kini sa pag-abot ni Cristo, “Ikaw si Pedro ug sa ibabaw niining bato tukoron ko ang akong iglesya, ug bisan gani ang mga ganghaan sa hades dili makabuntog niini” (Mat. 16:18). Dinhi atong masabot nga ang matuod nga Iglesya, 1) tinukod ni Cristo, 2) gitukod kini ni Cristo diha ni Pedro ug sa iyang mga sumusunod isip makita nga pangulo ug 3) nga ang iyang iglesya mapadayonon ug walay pagkahanaw. Nga ang Iglesya Katolika lamang ang naghupot niining tulo ka kalipikasyon sa matuod nga Iglesya sayon kaayong kapamatud-an. Nga ang Iglesya Katolika tinukod ni Cristo gipamatud-an sa mga referencia kun basahon sa kasaysayan nga walay gilabanan. Ania ang mabasa: “Iglesya Katolika- ang kinatibuk-an nga termino nga gigamit pagpasabot sa kapunongan nga gitukod ni Cristo ug gipadad-an sa Espiritu Santo sa adlaw sa Pentecostes. Mao kini ang kapunongan sa mga magtutuo nga nahiusa ubos sa Obispo sa Roma ug busa gitawag usab kini og Romano Katolika nga Simbahan” (Grolier’s Encyc. Vol. 5 p 106). “Ang Iglesya Katolika adunay duha ka kinaiya, tawhanon ug diosnon, sama kang Cristo nga iyang magtutukod” (International Encyc. Vol 15 p 520). Nga ang Iglesya Katolika lamang ang miila ni Pedro nga pangulo ug padayon nga gidumalahan sa iyang mga sumusunod makita nato sa lista sa walay bugto nga kutay sa mga Sto. Papa nga nagsugod ni Pedro. “Si Pedro taga-Betsaida sa Galilea, prinsipe sa mga apostoles ang unang papa. Nakapuyo sa unang panahon sa Antioquia ug nga nakapuyo sulod sa 25 ka tuig sa Roma diin gipatay siya nga namartir sa tuig 64 o 67 AD” (World Almanac Ed. 1963 p 298). “Mimatuod nga si San Pedro mao ang unang Papa sa Iglesya Katolika ug una sa tanan niyang mga Santo Papa” (Information Almanac Ed. 1968 p 296). Nga ang Iglesya Katolika dunay walay bugto nga kasaysayan nga mapaatras nato sa panahon sa mga apostoles gipamatud-an sa mga standard references. “Usa kini ka dili malalis nga tinuod nga ang bugtong Iglesya nga makasubay sa iyang kasaysayan ngadto sa panahon sa mga apostoles mao ang Iglesya Katolika” (Encyc. Micro. Brit. Vol 8 p. 664). Bisan ang atong mga kaatbang sa pagtuo napugos sa pag-angkon niini, “Bisan ang kasaysayan sa kalibotan nagpakita sa direkta nga kadugtongan sa panahon tali sa Iglesya Katolika ug sa mga apostoles ug kini mohatod sa paghukom nga ang Iglesya Katolika mao ang matuod nga Iglesya nga tinukod ni Cristo” (Pasugo July-August 1988 p. 6).

Pangutana: Unsa man ang mga timaan sa matuod nga Iglesya? Tubag: Ang matuod nga Iglesya naghupot sa upat ka mga timaan:

Una- Usa ug panaghiusa. Kini nagpasabot nga si Cristo nagtukod og usa lamang ka iglesya dili daghan ug niining maong iglesya anaa ang panaghiusa. Si Jesus nag-ampo, “Balaang Amahan, bantayi sila diha sa gahom sa imong ngalan- ang ngalan nga imong gihatag kanako, aron sila mausa ingon nga ikaw ug ako usa lamang” (Jn. 17:11). Nalakip niini kining mosunod: a)kahiusahan sa pagtuo- nga ang tanang mga sakop nagtuo sa managsama nga pagtulon-an, “May usa lamang ka lawas ug usa ka Espiritu, ingon nga may usa lamang ka paglaom… May usa lamang ka Ginoo, usa ka pagtuo” (Efeso 4:4-5). “Ang tinuod, walay ‘laing ebanghelyo,’ apan gisulti ko kini kay may mga tawo man nga nagsamok kaninyo ug naninguha pagtuis sa ebanghelyo ni Cristo…kon may magwali kaninyo ug ebanghelyo nga lahi sa inyong nadawat, matinunglo siya” (Gal. 1:6-8). b) kahiusahan sa pagdumala- nga ang tanan nagkahiusa sa pagpailawom sa makita nga pangulo nga gibilin ni Cristo, “mahimo silang usa na lamang ka panon ubos sa usa ka magbalantay” (Jn. 10:16). Ug si Cristo miingon ngadto ni Pedro, “Atimana ang akong mga nating karnero… Atimana ang akong mga karnero” (Jn. 21:15-17). c) kahiusahan sa pagsimba- ang tanan nagkahiusa sa usa ka paagi sa pagsimba pinaagi sa usa lamang ka sakripisyo, “Ug gigamit nila ang ilang panahon pagpamati sa mga gitudlo sa mga apostoles,… ug sa pagpikaspikas sa tinapay ug sa mga pag-ampo” (Buh. 2:42). “Sanglit may usa lamang ka pan, kitang tanan bisan daghan, usa lamang ka lawas; kay nakig-ambit man kita sa usa lamang ka pan” (1 Cor. 10:17). Ang Iglesya Katolika naghupot sa kahiusa diha sa pagtuo pinaagi sa Credo ug sa iyang katesismo, kahiusa sa pagdumala pinaagi sa iyang mga ka-obispohan ug sa Sto. Papa, kahiusa sa pagsimba pinaagi sa iyang liturhiya diin anaa ang pagbasa sa Biblia, ang pagsaulog sa mgasacramento ug saSantos nga Misa.

Ikaduha- Santa kun balaan. “Apan kamo mao ang piniling katawhan, ang mga harianong pari, ug ang balaang nasod” (1 Ped. 2:9). Ang Iglesya balaan gumikan niini nga mga katarungan: a) Si Cristo nga iyang magtutukod balaan og tinubdan sa pagkabalaan, “Kon balaan ang unang tipik sa pan nga gihalad ngadto sa Dios, balaan usab ang kinatibuk-an niini; ug kon balaan ang mga gamot sa kahoy, balaan usab ang mga sanga” (Rom. 11:16). b) Ang Iglesya nagtudlo og balaan nga mga pagtulon-an. Si Jesus mimando, “tudloi sila sa pagtuman sa tanan nga akong gisugo kaninyo” (Mat. 28:20). c) Ang Iglesya naghupot sa kahimanan sa pagkabalaan nga mao ang mga sacramento nga gitukod ni Cristo, “Isipa kami nga mga sulugoon ni Cristo nga gitugyanan sa mga tinagong kamatuoran sa Dios” (1 Cor. 4:1). d) Ang Iglesya mamungag mga santos “ug gipili ko kamo aron manlakaw ug mamungag daghan- mga bunga nga molungtad” (Jn. 15:16). Ang Iglesya Katolika nakapadangat na sa daghan niyang mga sakop gikan sa lainlaing kahimtang sa kinabuhi ug sa matag panahon ngadto sa pagka-santos, mga tawo nga naila sa kabalaan sa ilang kinabuhi ug gimatud-an sa Dios pinaagi sa mga milagro ug busa gituboy ngadto sa kadungganan sa altar ug sa dili maihap niya nga mga sakop nga tua na karon sa langit. Apan wala usab kini magpasabot nga ang tanan niyang mga sakop o bisan ang iyang mga pangulo pulos na sab santos tungod kay si Jesus nagtudlo nga ipon sa iyang panon anaa usab ang mga makasasala, “Ang Gingharian sa langit sama usab sa usa ka baling nga gitaktak didto sa lanaw, nga nakakuha sa tanang matang sa isda” (Mat. 13:47). Wala isalikway sa Sta. Iglesya ang masalaypon niyang mga sakop tungod kay ang iyang misyon sama man sa misyon ni Jesus nga “wala moanhi aron sa pagtawag sa mga matarong kondili sa mga makasasala aron sila maghinulsol” (Mat. 9:13).

Ikatulo- Katolika kun makaylapon. Si Jesus miingon, “Busa panlakaw kamo ngadto sa tanang katawhan sa tibuok kalibotan ug himoa sila nga akong mga tinun-an, ug bunyagi sila sa ngalan sa Amahan, sa Anak ug sa Espiritu Santo, ug tudloi sila pagtuman sa tanan nga akong gisugo kaninyo. Ug hinumdomi! Ako mag-uban kaninyo kanunay hangtod sa kataposan sa kalibotan” (Mat. 28:19-20). Dinhi masabot nato ang pagka-katolika sa matuod nga Iglesya: a)katolika sa dapit “panlakaw kamo ngadto sa tanang katawhan sa tibuok kalibotan,” b) katolika sa pagtulon-an “tudloi sila sa pagtuman sa tanan nga akong gisugo kaninyo” ug c) katolika sa panahon “Ako mag-uban kaninyo kanunay hangtod sa kataposan sa kalibotan.” Ang pagka-katolika sa matuod nga Iglesya dili absoluto tungod kay duna may mga tawo nga mosalikway sa kamatuoran, “kay wala man nila dawata ug higugmaa ang kamatuoran nga makaluwas unta kanila” (2 Tes. 2:10) kondili moral nga nagpasabot nga daghan ang mopasakop kaniya, “Sa umaabot nga mga adlaw ang bukid diin nahimutang ang Templo mahimong labing taas sa tanan… Daghang kanasoran mag-ambahan sa pag-adto didto” (Isa. 2:2).

Ikaupat- Apostolika. Kini nagpasabot nga ang matuod nga Iglesya adunay walay bugto nga kutay sa iyang mga pangulo nga naggikan sa mga apostoles. Ang mga apostoles gihimo ni Cristo nga mga pangulo sa iyang Iglesya, “Gitukod kamo diha sa sukaranan nga mao ang mga apostoles” (Efeso 2:20) ug sila gisul-oban ni Jesus sa gahom sa pagtudlo, sa pagdumala ug pagbalaan, “Ingon nga gipadala ako sa Amahan, ako usab nagpadala kaninyo” (Jn. 20:21). Apan taliwala sa mga apostoles gipili ni Cristo si Pedro isip maoy labaw nga tigdumala sa iyang panon, “Ikaw si Pedro ug sa ibabaw niining maong bato tukoron ko ang akong Iglesya ug bisan gani ang mga ganghaan sa hades dili makabuntog niini. Ihatag ko kanimo (ngadto ni Pedro) ang mga yawi sa gingharian sa langit. Ang imong gapuson dinhi sa yuta gapuson usab didto sa langit ug ang imong hubaran sa yuta mahinubaran usab didto sa langit” (Mat. 16:18-19). Busa ang mga apostoles nga gipadala ni Cristo nanlakaw ngadto sa lainlaing dapit dili ingon nga mga tawo nga walay kadugtongan sa usag-usa kondili ubos kanunay ni Pedro isip labawng pangulo. Si San Anselmo miingon, “Ubi Petrus, ibi Ecclesia” nga ang hubad mao kini: Diin gani atua si Pedro nagdumala pinaagi sa iyang mga sumusunod (nga mao ang Sto. Papa), atua didto ang Iglesya. Ug kadtong kagahoman sa pagtudlo, pagdumala ug pagbalaan gipasa sa mga apostoles ngadto sa ilang mga sumusunod (nga mao ang ka-Obispohan), “Sa matag iglesia nagtudlo sila ug mga pangulo; ug uban sa mga pag-ampo ug pagpuasa ilang gitugyan sila ngadto sa Ginoo” (Buh. 14:23). Dinhi atong makita ang mga misunod pinili niadtong nag-una kanila.

SANTISIMATRINIDAD

Panudlo sa Sta. Iglesya.- Ang Sta. Iglesya nagtudlo nga adunay usa lamang ka Dios apan niining usa ka pagka-Dios adunay tulo ka managlahi nga personas: ang Amahan, ang Anak ug ang Espiritu Santo. Ang Amahan Dios nga walay gigikanan. Ang Anak Dios nga gikan sa Amahan. Ang Espiritu Santo Dios nga gikan sa Amahan ug sa Anak. Ang matag usa kanila naghupot sa bug-os nga kahimtang o kinaiya sa pagka-Dios. Kun unsang pagka-unsaa nga sa usa ka Dios adunay tulo ka mga personas ug kon ngano nga ang tulo ka managlahi nga personas usa ra diha sa pagka-Dios kabahin kini sa misteryo sa Trinidad nga dili gyod matugkad sa atong pangisip. Apan ang doktrina sa Santisima Trinidad atong masabot tungod kay ang gikinahanglan niini mao man ang paghibalo sa kahulogan sa mga pulong nga gigamit sa pagsaysay sa maong doktrina. Ang kinaiya kun “nature” mao ang lintunganay’ng hiyas sa usa ka butang. Mao kini ang nakapamao sa butang nga ginganlan. Ang kinaiya mao usab ang makapahimo sa usa ka pagkamao nga molihok isip mao nga pagkamao pananglit ang nakapahimo sa tawo sa paglihok isip tawo nagsukad sa iyang kinaiya sa pagka-tawo. Ang kinaiya sa pagka-Dios mao ang iyang paglungtad sa iyang kaugalingon “self-existent” ug wala siya mag-agad sa lain sa iyang pagkanaa. Dugang pang lintunganay’ng hiyas sa pagka-Dios mao ang iyang pagkamakagagahom, pagkanahibalo sa tanan, pagkanaa sa tanan ug pagkawalay sinugdanan ug walay kataposan. Mao kini ang gihiusahan sa Amahan, Anak ug Espiritu Santo. Ang “persona” nagkahulogan sa pagkamao nga dunay salabutan ug kabubut-on. Ang Amahan, Anak ug Espiritu Santo ang matagusa kanila adunay salabutan ug kabubut-on busa ang matagusa kanila matawag nga persona.

Ang pagtulon-an labot sa Santisima Trinidad gipasabot diha sa Daang Tugon. Sa pagbuhat sa Dios sa tawo siya namulong: “buhaton nato ang tawo sama sa atong larawan ug panagway”(Gen. 1:26). Dinhi masabot nga ang Amahan dunay kauban sa pagpamuhat tungod sa paggamit sa plural nga personal pronoun nga “nato.” Sa pagpakanaog sa Dios sa iyang silot sa katawhan nga buot magtukod ug tore nga mosangko sa langit siya miingon, “manaog kita ug libogon ta ang ilang pinulongan” (Gen. 11:7). Sa pagtawag sa Dios ni Propeta Isaias siya miingon, “Kinsa man akong ipadala? Ug kinsa man ang moadto alang kanamo?” (Isa. 6:8). Ug si Propeta Isaias miingon nga “ang Dios ug ang iyang Espiritu maoy nagpadala kanako” (Isa. 48:16). Apan diha sa Daang Tugon salabtonon kaayo ang mga teksto nga nagpasabot nga diha sa Dios adunay kapin sausa ka persona busa kining maong mga pasahe kinahanglan nga pagasabton sa pagpadayag sa Dios diha sa Bag-ong Tugon. Timan-an usab nato nga ang Dios mipadayag sa iyang kaugalingon sa inanay nga paagi. Ang gipahimug-atan nga pagtulon-an sa Daang Tugon mao ang pagka-ulosahon sa Dios. Maingon usab nato nga niadtong panahona dili pa andam ang katawhan sa pagpadayag sa misteryo sa Trinidad tungod kay naglibot kanila ang daghang mga nasod nga nag-ila ug daghang mga dios ug busa dako’g posibilidad nga masinayop kini sa pagsabot nga dunay tulo ka Dios.

Diha sa Bag-ong Tugon, ang pagtulon-an labot sa Santisima Trinidad gipadayag sa upat ka hinungdanon nga bahin sa kinabuhi ni Jesus. Una- sa iyang pagpakatawo. Sa plano sa Dios sa pagpanubos ang ikaduhang persona sa Santisima Trinidad magpakatawo pinaagi sa usa ka babaye. Ug taliwala sa kababayenhan si Sta. Maria ang gipili sa Dios busa kinahanglan nga masayod siya kon kinsa ang iyang isabak. Ang anghel miingon ngadto ni Maria, “mokunsad kanimo ang Espiritu Santo ug ang gahom sa Dios magpabilin diha kanimo. Tungod niini ang balaan nga bata pagatawgon nga Anak sa Dios” (Luc. 1:35). Ikaduha- sa pagbunyag kang Jesus. Tapos kabunyagi si Jesus, nakita ni San Juan nga naabli ang langit ug ang Espiritu Santo nagpakita sa dagway sa usa ka salampati ug dunay tingog nga nabati gikan sa langit nga nag-ingon “kini ang pinangga kong Anak nga gikahimut-an ko pag-ayo” (Luc. 3:22). Ikatulo- sa gabii sa pagpasakit ni Jesus. Siya misaad sa iyang mga tinun-an, “Mangayo ko sa Amahan ug iyang ipadala kaninyo ang laing Manlalaban, ang Espiritu sa kamatuoran” (Juan 14:16). Ikaupat- sa dayong saka ni Jesus ngadto sa langit. Si Jesus mimando sa iyang mga tinun-an, “panlakaw kamo ngadto sa tibuok kalibotan ug himoa sila nga akong mga tinun-an, ug bunyagi sila sa ngalan sa Amahan, sa Anak ug sa Espiritu Santo” (Mat. 28:19). Niining mga pulonga gibutang ni Jesus ang Espiritu Santo sa samang gahom, dungog ug himaya sa Amahan ug sa Anak.

Ang mga Apostoles sa ilang pagwali kanunay nga naghisgot sa suod nga kadugtongan sa tulo ka mga personas. Sa adlaw sa Pentecostes si San Pedro namulong, “Ang tagsatagsa kaninyo kinahanglan nga maghinulsol, ug magpabunyag sa ngalan ni Jesu-Cristo aron pasayloon ang inyong mga sala, ug madawat ninyo ang gasa sa Dios nga mao ang Espiritu Santo” (Buh. 2:38). Sa pagtapos ni San Pablo sa iyang sulat ngadto sa taga-Corinto mihatag siya kanila’g panalangin sa pag-ingon, “Mag-uban unta kaninyong tanan ang grasya sa Ginoong Jesu-Cristo, ang gugma sa Dios, ug ang pagpakig-ambit sa Espiritu Santo” (2 Cor. 13:13). Si San Pedro naghisgot nga ang atong pagkatinawag maoy pag-ambit sa kinabuhi sa Trinidad, “Gipili kamo sumala sa tuyo sa Dios nga Amahan ug gihimong balaang katawhan pinaagi sa iyang Espiritu aron magmasinugtanon kamo kang Jesu-Cristo ug mahinloan sa iyang dugo” (1 Ped. 1:2). Ug si San Judas Apostol nagpahimangno, “Pag-ampo kamo diha sa gahom sa Espiritu Santo, ug pagpabilin kamo sa gugma sa Dios samtang naghulat kamo sa atong Ginoong Jesu-Cristo nga sa iyang kaluoy maghatag kaninyo sa kinabuhing walay kataposan” (Jud. 1:20-21).

Diha sa Biblia ang matag persona gipaila nga Dios. Mahitungod sa Amahan, si San Pablomiingon, “apan alang kanato may usa lamang ka Dios, ang Amahan nga nagbuhat sa tanang butang” (1 Cor. 8:6). Ug sa sulat ngadto sa taga-Hebreo ang Amahan mismo mipaila sa iyang Anak nga Dios, “Apan bahin sa iyang Anak, miingon ang Dios, ‘Ang imong trono, O Dios, molungtad hangtod sa kahangtoran” (Heb. 1:8). Si San Pedro nagtudlo nga ang Espiritu Santo Dios, “ug namakak sa ka Espiritu Santo… Dili ang mga tawo ang imong gibakakan kondili ang Dios.” Bisan kon ang matag persona gipaila nga Dios apan dili sila tulo ka pagka-Dios kondili usa ra ang ilang pagka-Dios. Si Jesus miingon, “Ang akong Amahan ug ako usa ra” (Juan 10:30). Sa sulat ni San Juan giingon, “didto sa langit dunay tulo nga nagpamatuod: ang Amahan, ang Pulong ug ang Espiritu. Ug kining tulo usa lamang” (1 Juan 5:7). Ang pulongTrinidad dili mabasa letra por letra sa Biblia apan ang kahulogan sa maong pulong tukma sa gitudlo sa Biblia!

Sunod mohimo kita’g panagtandi tali sa kahimtang sa Dios, ni Cristo ug sa Espiritu Santo. Kon ang mga lintunganay’ng hiyas sa pagka-Dios gihuptan usab ni Cristo ug sa Espiritu Santomasabot nato nga sila matuod nga Dios. Una- ang pagka-Magbubuhat: “ang Dios maoy nagbuhat sa tanang butang” (Heb. 3:4). Apan si Jesus miingon, “Ang tanan nga gibuhat sa Amahan gibuhat usab sa Anak” (Juan 5:19). Ug sa paglalang sa Dios sa tanang butang giingon, “Sa pagsugod pagbuhat sa Dios sa kalibotan ug sa tanang butang sa kalangitan… ang Espiritu sa Dios naglihok ibabaw sa katubigan” (Gen. 1:1-2). Busa ang Espiritu Santo apil sa pagpanglalang. Ikaduha- ang pagka-Eternal: “sa wala pa buhata ang kabukiran Dios ka na sukad sa walay sinugdan ug walay kataposan” (Sal. 90:2). Mahitungod sa Mesiyas nga gitagna nga matawo sa Betlehem giingon nga ang iyang kagikan “sukad sa kakaraanan, sukad sa walay sinugdan ug walay kataposan” (Miq. 5:2). Labot sa Espiritu Santo giingon, “Pinaagi sa walay kataposang Espiritu (sa Ininglis “Eternal Spirit”) gihalad niya ang iyang kaugalingon ingon nga hingpit nga halad” (Heb. 9:14). Ikatulo- ang pagka-Omniscient: “Ang Labing Halangdon nahibalo sa tanang butang nga mahibaloan ug nakasabot sa mga timaan sa katuigan” (Sir. 42:18). Ug mahitungod kang Cristo, “Diha kaniya natago ang tanang bahandi sa kaalam ug kahibalo sa Dios” (Col. 2:3). Ug matod ni San Pablo, “Ang Espiritu nagsusi sa tanang mga butang, bisan pa niadtong labing natago nga mga katuyoan sa Dios” (1 Cor. 2:10). Ikaupat- ang pagka-Omnipresent: “Ako ang Dios nga anaa sa tanang dapit” (Jer. 23:24). Ug labot ni Cristo, “Busa siya nga mikunsad mao ra usab ang mikayab saylo pa sa kalangitan, aron mapuno ang tibuok uniberso sa iyang presensya” (Efeso 4:10). Ug sa basahon sa mga Salmo, “Asa ba ako paingon aron mahilayo sa imong Espiritu? Asa ba ako motago aron mahilayo sa imong presensya?” (Sal. 139:7-10). Ikalima- ang pagka-Tinubdan sa kinabuhi: “Tinubdan ka sa tanang kinabuhi..” (Sal. 36:9). Ug si Jesus miangkon’ “Kay ingon nga banhawon sa Amahan ang mga patay ug hatagag kinabuhi, banhawon usab sa Anak ug hatagag kinabuhi ang buot niyang banhawon” (Jn. 5:21). Ug labot sa Espiritu Santo si Job miingon, “Ang Espiritu sa Dios maoy nagbuhat kanako ug naghatag kanakog kinabuhi” (Job. 33:4). Ikaunom- ang pagka-Makagagahom: “Ginoo, wala gayoy sama kanimo. Ikaw makagagahom ug halangdon, gamhanan ang imong ngalan” (Jer. 10:6). Si San Pablo miingon, “si Cristo mao ang gahom ug ang kaalam sa Dios” (1 Cor. 1:24). Ug si Jesus miingon, “Dili si Satanas kondili ang Espiritu sa Dios maoy naghatag kanako sa gahom” (Mat. 12:28). Pinasikad niini nga panagtandi tin-aw nga ang Amahan, Anak ugEspiritu Santo naghupot sausa ra ka kinaiya o kahimtang sa pagka-Dios!

Bisan kon kining maong kamatuoran gipadayag kanato apan nagpabilin kini nga mao ang labing halawom ug labing tulugkaron nga misteryo sa atong pagtuo, “Makatukib ka ba sa mga utlanan sa pagkagamhanan sa Dios? Mas habog pa kini sa langit ug dili mo gayod kini matugkad” (Job. 11:7-8). Si San Pablo miingon, “Pagkabahandianon gayod sa Dios ug pagkatulugkaron sa iyang kaalam ug kahibalo! Kinsay makasaysay sa iyang hukom? Kinsay makasabot sa iyang mga paagi?” (Rom. 11:33). Atubangan niining maong misteryo ang atong mahimo mao ang pagpaubos, ang pagpasalamat ug pagdayeg sa himaya sa Dios. Ang atong kinabuhi usa ka paghalad ngadto sa Santisima Trinidad. Sa pagsulod nato sa atong espirituhanong kinabuhi gibunyagan kita sa ngalan sa Amahan, sa Anak ug sa Espiritu Santo. Sa dili pa kita mobuhat bisag unsa manguros kita uban sa pag-ingon “Sa ngalan sa Amahan, ug sa Anak ug sa Espiritu Santo.” Diha sa liturhiya modungan kita sa mga anghel sa kalangitan sa pag-ingon, “Himaya sa Amahan, sa Anak ug sa Espiritu Santo.”

PAGKA-DIOS NI CRISTO

Panudlo sa Sta. Iglesya.- Ang Sta. Iglesya nagtudlo nga si Cristo mao ang ikaduhang Persona sa Santisima Trinidad. Siyausa ka pagka-Dios sa Amahan. Siya ang Pulong sa Dios, ang bugtong Anak sa Dios. Sugod sa iyang pagpakatawo si Cristo naghupot sa duha ka kinaiya: siya matuod nga Dios ug matuod nga tawo. Ang iyang pagka-Dios naggikan sa Amahan sukad sa walay sinugdan ug ang iyang pagkatawo gikan ni Sta. Maria. Bisan kon ang pagka-Dios ug ang pagka-tawo nahiusa diha ni Cristo apan wala usab kini magkasambog. Busa maingon nato nga si Cristo gikapoy, nag-antos, misinati sa kamatayon diha sa iyang pagka-tawo apan sa iyang pagka-Dios dili siya kapuyon, mag-antos o mamatay apan tungod kay si Cristo usa man ka diosnong persona ang tanan niyang gihimo pinaagi sa iyang tawhanong kinaiya gihimo kini sa usa diosnong persona busa duna kini walay kinutuban nga bili. Ang tanan nga gihimo ni Cristo pinaagi sa iyang diosnong kinaiya iyang kining gihimo uban sa Amahan ug saEspiritu Santo apan unsay iyang gihimo pinaagi sa iyang tawhanon nga kinaiya maisip nato nga iya ra kini ni Cristo. Tungod kay si Cristo naghupot man sa duha ka kinaiya: pagka-Dios ug pagka-tawo duna siyay Diosnong salabutan ug tawhanong nga salabutan ug duna siyay Diosnong kabubut-on ug tawhanong kabubut-on. Ang iyang tawhanong salabutan kanunay nga gilamdagan sa Diosnong kaalam ug ang iyang tawhanong kabubut-on kanunay nga nagtuman sa Diosnong pagbuot.

Pagsupak:

Supak 1. Ang Biblia nagtudlo kanato nga usa lamang ang Dios, “Ako mao ang Ginoo, wala nay lain, walay Dios gawas kanako” (Isa. 45:5). Ang bugtong Dios nga gipaila ni Jesus mao ang Amahan, “Ug kini ang kinabuhing dayon: nga ang mga tawo moila kanimo (Amahan), ang bugtong matuod nga Dios, ug kang Jesu-Cristo nga imong gipadala” (Jn. 17:3). Si San Pablo nagtudlo, “apan alang kanato may usa lamang ka Dios, ang Amahan” (1 Cor. 8:6). Kon si Cristo Dios mogawas nga duha na ang Dios.

Supak 2. “Ang Dios dili tawo… dili anak sa tawo” (Num 23:19). Apan si Cristo tawo, “Wala nay laing manlalaban taliwala sa Dios ug sa tawo, si Cristo nga tawo” (1 Tim. 2:5) ug si Cristo gianak og tawo, “pag-abot sa hustong panahon gipadala sa Dios ang iyang bugtong anak ug natawo sa tawhanong inahan” (Gal. 4:4) busa dili siya Dios.

Supak 3. Si Cristo misangpit og laing Dios. Didto sa krus siya mituaw, “Dios ko, Dios ko, nganong gibiyaan mo ako” (Mat. 27:46). Duna ba diay Dios nga biyaan sa Dios? Si Jesus wala gyod moangkon nga siya Dios, “moadto ako sa akong Amahan ug inyong Amahan, sa akong Dios ug inyong Dios” (Jn. 20:17).

Supak 4. Ang Dios dili mamatay, “Alang sa Hari nga walay kataposan, walay kamatayon ug dili makita, ang bugtong Dios” (1 Tim. 1:17). Apan bahin kang Cristo giingon, “Unya miduko siya ug namatay” (Jn. 19:30). Duna ba diay Dios nga mamatay?

Supak 5. Ang Dios nasayod sa tanan, “Ang Labing Halangdon nahibalo sa tanang butang nga mahibaloan” (Sir. 42:18) apan si Cristo miangkon nga wala siya mahibalo sa tanan, “Apan walay nasayod kanus-a moabot kadtong adlawa ug taknaa- bisan ang mga anghel sa langit, ug bisan gani ang Anak, kondili ang Amahan lamang” (Mat. 24:36) busa dili siya Dios.

Supak 6. Ang Dios mao ang labaw sa tanan, “imo man ang tanan nga anaa sa langit ug sa yuta, ingon man ang gingharian ug labaw ikaw sa tanan” (1 Kron. 29:11) apan si Jesus miingon, “ang Amahan labaw kay kanako” (Jn. 14:28). Duna ba diay Dios nga malabwan pa og laing Dios?

Supak 7. Ang Dios mao ang ampoan ug ang Manluluwas, “Ako mao ang Ginoo, ug walay laing Manluluwas gawas kanako” (Isa. 43:11) apan didto sa Getsemane si Jesus nag-ampo, “Amahan luwasa ako niining taknaa” (Jn. 12:27). Anaa bay Dios nga mag-ampo ug magpaluwas og laing Dios?

Supak 8. Matud ni Jesus, “Ang Dios espiritu” (Jn. 4:24) ug si Jesus gihapon ang nag-ingon, “Hikapa ako ninyo kay ang espiritu walay unod ug mga bukog ingon sa nakita ninyo kanako”(Luc. 24:39) busa dili siya Dios.

Supak 9. Giingon usab nga si Cristo “ang panganay sa tanang binuhat” (Col 1:15). Busa si Cristo binuhat lang. Ania pa gayod, “Busa ang tanang mga tawo sa Israel kinahanglan nga masayod nga kining maong Jesus nga inyong gilansang sa krus gibuhat sa Dios nga Ginoo ug Mesiyas” (Buh. 2:36).

Tubag:

Ang Biblia nagpamatuod gayod sa pagka-Dios ni Cristo. Mahitungod sa Mesiyas gitagna, “Kay natawo alang kanato ang usa ka bata, gihatag kanato ang usa ka anak lalaki; ug siya ang magmando sa tanan, ug nganlan siyag, “Maalamong Magtatambag, Dios nga Gamhanan, Walay Kataposang Amahan, Prinsipe sa Pakigdait” (Isa. 9:6). Ang katumanan niini mao si Cristo, “Kay karong gabhiona, natawo sa lungsod ni David ang inyong Manluluwas, ang Cristo nga Ginoo” (Luc. 2:11) ug sumala sa tagna siya Dios nga gamhanan. Si Isaias nagsulat usab, “Ingna ang nakabsan nag paglaom, ‘Pagmaisog ug ayaw kahadlok! Moanha ang imong Dios aron sa pagpanimalos sa imong mga kaaway.’ Makakita na unya ang buta ug makadungog na ang bungol; magluksolukso na ang bakol daw lagsaw” (Isa. 35:4-6). Sa dihang si Jesus gipangutana sa mga tinun-an ni Juan kon siya ba ang gipaabot nga moanhi si Jesus miingon kanila, “Pamauli kamo ug suginli si Juan sa inyong nadungog ug nakita: ang mga buta nakakita, ang mga bakol nakalakaw, ang mga sanlahon nangaayo, ang mga bungol nakadungog, ang mga minatay nangabanhaw” (Mat. 11:4-5). Busa si Jesus tin-aw nga nagpasabot nga siya ang katumanan sa Dios nga moanhi ug ang timaan sa iyang pag-abot mao ang daghang mga milagro nga iyang himoon. Sa laing bahin sa sinulat ni Isaias mabasa, “kay mag-una kaninyo ang Ginoo, ug ang Dios sa Israel maoy magbantay sa inyong luyo” (Isa. 52:12). Ug kining Dios sa Israel nga magpaluyo kanila mao si Cristo, “kay nanginom man sila gikan sa espirituhanong bato nga nagpaluyo kanila, ug kadtong batoha mao si Cristo” (1 Cor. 10:4).

Sa unang kapitulo sa ebanghelyo ni San Juan atong mabasa, “Sa wala pay nabuhat bisan unsa, ang Pulong diha na” (v. 1)- nagpasabot kini nga ang Pulong dili binuhat kay diha na man siya sa wala pay nabuhat bisan unsa. “Ang Pulong uban sa Dios” (v. 1)- nagtug-an kini nga ang Pulong lahi sa pagka-persona sa Dios nga referido sa Amahan. “ug ang Pulong Dios” (v. 1)- dinhi giklaro ni Juan ang kinaiya kun “nature” o “substance” sa Pulong nga siya Dios. “Sukad pa gayod sa sinugdan ang Pulong uban sa Dios” (v. 2)- gisubli dinhi ni San Juan ang iyang gisulti sa unahan aron pagpahimug-at sa nga bisan kon ang Pulong Dios lahi siya nga pagka-persona sa Amahan. “Pinaagi kaniya gibuhat sa Dios ang tanan, ug walay usa sa tanan nga nabuhat nga dili pinaagi kaniya” (v. 3)- kini nagtudlo kanato nga ang Pulong kauban sa Amahan diha sa pagpamuhat sa tanang butang; bulohaton nga mahimo lamang sa Dios. “Gikan kaniya (referido sa Pulong) ang kinabuhi, ug ang maong kinabuhi mao ang kahayag sa mga tawo” (v. 4)- dinhi gipahimug-atan na usab ang pagka-Dios sa Pulong tungod kay ang Dios ra man ang tinubdan sa tanang kinabuhi ug kahayag sa tawo (Sal. 36:9). “Ang Pulong nahimong tawo ug mipuyo uban kanato. Nakita namo ang iyang himaya nga puno sa grasya ug sa kamatuoran. Kini ang himaya nga iyang nadawat ingon nga bugtong Anak sa Amahan” (v. 14). Dinhi gipasabot ang misteryo sa incarnation kun pagpakatawo sa Pulong: 1) Nga ang Pulong nga kauban sa Amahan sa wala pay nabuhat bisan unsa mao ang iyang bugtong Anak, 2) Nga ang Pulong nga naglihok kaniadto sa dili makita nga paagi karon napadayag diha sa iyang pagpakatawo, diha sa Persona ni Jesu-Cristo. Mao kini ang tema nga kanunay nga hisgotan sa ebanghelista. Iyang gipakita nga si Jesus bisan kon nakita ingon nga tawo apan nagpasabot nga siya Dios. “Ang tanan nga gibuhat sa Amahan, gibuhat usab sa Anak” (Jn. 5:19). “Kamo taga dinhi sa yuta, apan ako gikan sa langit” (Jn. 8:23). “Sultihan ko kamo: wala pa gani matawo si Abraham, Ako mao na” (Jn. 8:58). “Ang akong Amahan ug ako usa ra” (Jn. 10:30). “Karon, Amahan, himayaa ako diha sa himaya nga gihuptan ko kauban nimo sa wala pa buhata ang kalibotan” (Jn. 17:5). Sa pagkabanhaw ni Jesus, si Tomas mipahayag sa pagtuo sa Simbahan mahitungod kang Jesus, “Ginoo ko ug Dios ko” (Jn. 20:28). “Ang atong kinabuhi anaa sa matuod nga Dios- sa iyang Anak nga si Jesu-Cristo. Siya ang matuod nga Dios ug ang kinabuhi nga walay kataposan” (1 Jn. 5:20).

Si San Pablo diha sa iyang mga sulat nagtudlo usab niini nga kamatuoran. “Kaliwat sila sa mga patriarka, ug sa ilang kaliwatan natawo si Cristo ang Dios nga labaw sa tanan daygon unta hangtod sa kahangtoran” (Rom. 9:5); “samtang nagpaabot kita sa bulahang Adlaw nga atong gilaoman inigpadayag na sa himaya sa atong gamhanang Dios ug Manluluwas nga si Jesu-Cristo” (Tito 2:13); “Diha niya kanunay ang kinaiya gayod sa Dios, apan wala siya maghunahuna pagpakigtupong sa Dios pinaagi sa kusog… Busa mangluhod ang tanang binuhat sa langit, sa yuta ug sa ilalom sa yuta; sa pagpasidungog sa ngalan ni Jesus” (Fil. 2:6, 10). “Kay ang tibuok nga kinaiya sa Dios anaa kang Cristo sa iyang pagkatawo” (Col. 2:9). Apan bahin sa iyang Anak, miingon ang Dios (Amahan), “Ang imong trono, O Dios, molungtad hangtod sa kahangtoran” (Heb. 1:8).

Tubag 1. Si Cristo dili lain nga pagka-Dios sa Amahan kay siya miingon, “Ako ug ang Amahan usa ra” (Jn. 10:30). Dili sabton nga kon si Cristo mipaila sa Amahan nga Dios nga dili na siya Dios tungod kay ang Amahan mitawag usab sa Anak nga Dios, “Ang imong trono, O Dios, molungtad hangtod sa kahangtoran” (Heb. 1:8) wala kini magpasabot nga dili na Dios ang Amahan.

Tubag 2. Maoy gipaila dinhi ang kinaiya sa Dios nga dili siya tawo nga magbakak, Atong tiwason sa pagbasa, “Ang Dios dili tawo busa dili siya mamakak. Dili siya anak sa tawo busa dili mausab ang iyang hunahuna” (Num. 23:19) ug “Magpabilin nga matinud-anon ang Dios bisan pag bakakon ang tanang tawo” (Rom. 3:4). Ang Dios dili tawo apan dili ta makabuot kon ang Dios magpakatawo, “Sa wala pay nagbuhat bisan unsa, ang Pulong diha na. Ang Pulong kauban sa Dios ug ang Pulong Dios… Ang Pulong nahimong tawo ug mipuyo uban kanato” (Jn. 1:1, 14).

Tubag 3. Si Cristo matarong, “kita may manlalaban nga si Jesu-Cristo, ang matarong” (1 Jn. 2:1) ug ang Dios misaad nga dili niya biyaan ang matarong niyang katawhan (Sal. 37:28) busa dili mahitabo nga si Jesus biyaan sa Amahan kondili kitang katawhan ang gibiyaan sa Dios tungod sa atong mga sala, “ang inyo hinuong kalapasan maoy nag-ulang kaninyo sa inyong Dios; ang inyong mga sala maoy hinungdan sa iyang pagpahilayo kaninyo” (Isa. 59:2) ug didto sa krus gidala ni Cristo ang atong tingog, “Didto sa krus gidala ni Cristo diha sa iyang lawas ang tanan tang mga sala” (1 Ped. 2:24) busa alang kadto kanato nga si Cristo mituaw niadtong maong mga pulong.

Tubag 4. Si Cristo sa iyang tawhanong kahimtang namatay, “Kay si Cristo mismo namatay sa makausa lamang tungod sa atong mga sala” (1 Ped. 3:18) apan sa iyang pagka-Dios dili siya mamatay, “Ako ang pagkabanhaw ug ang kinabuhi” (Jn. 11:25); “Ang pagtulon-an nga among nadawat mao nga ang Cristo dili mamatay, nga ang Cristo magalungtad” (Jn. 12:34); “Si Cristo mao gihapon kagahapon, karon ug sa walay kataposan” (Heb. 13:8).

Tubag 5. Si Cristo nasayod sa tanan, “Diha kaniya natago ang tanang bahandi sa kaalam ug kahibalo sa Dios” (Col. 2:3); “si Cristo mao ang gahom ug ang kaalam sa Dios” (1 Cor. 1:24); “Ginoo, nasayod ka sa tanan” (Jn. 16:30). Ang buot ipasabot ni Cristo nga ang maong kahibalo dili ibutyag sa tawo, “Ang mga butang nga gipadayag iya sa tawo apan ang mga butang nga gitago iya sa Dios” (Deut. 29:29). “Ang mga panahon ug mga adlaw gilatid nang daan sa pagbuot sa akong Amahan; dili kamo angay magpakisayod kon kanus-a kini mahitabo” (Buh. 1:7).

Tubag 6. Ang Amahan labaw kay kaniya bahin sa pagka-Tawo ni Cristo ug mahitungod usab kini sa pagpaubos ni Cristo sa iyang kaugalingon, “Diha niya kanunay ang kinaiya gayod sa Dios, apan wala siya maghunahuna pagpakigtupong sa Dios pinaagi sa kusog. Kondili sa iyang kaugalingong kabubut-on iya kining gibiyaan, ug gisul-ob niya ang kinaiya sa usa ka sulugoon. Natawo siya sama kanato ug nakita siya ingon nga tawo; Nagpaubos siya ug nagmasinugtanon” (Fil 2:6-8). Sa iyang pagka-Dios si Cristo tumbas sa Amahan, “Ang tanan nga iya sa Amahan akoa” (Jn. 16:15); “Kay ingon nga banhawon sa Amahan ang mga patay ug hatagag kinabuhi, banhawon usab sa Anak ug hatagag kinabuhi ang buot niyang banhawon” (Jn. 5:21).

Tubag 7. Wala kini maayo pagkabasa tungod kay si Cristo miingon nga andam siya sa pagpasakit ug dili siya mo-ampo nga magpaluwas, “Moingon ba ako, ‘Amahan luwasa ako niining taknaa?’ Dili, kay ang hinungdan sa akong pag-anhi mao ang pagdawat niining takna sa pag-antos” (Jn. 12:27). Si Cristo gipaila nga mao ang Ginoo ug Manluluwas (Luc. 2:11) ug siya ang gipaabot nga gamhanang Dios ug Manluluwas (Tito 2:13).

Tubag 8. Sa iyang pagkatawo si Cristo dunay lawas, “pag-abot sa hustong panahon, gipadala sa Dios ang iyang Anak. Mianhi siya ingon nga anak sa tawhanong inahan” (Gal. 4:4); “Sanglit ang mga anak nakaambit man sa unod ug dugo sa mga ginikanan, si Jesus nahimong sama kanila” (Heb. 2:14) apan sa wala pa siya magpakatawo diha na siya sa kahimtang nga Espiritu, “wala pa gani matawo si Abraham, Ako mao na” (Jn. 8:58); “Ang unang tawo nga si Adan gibuhat nga buhi, apan ang kataposang Adan mao ang Espiritu nga naghatag ug kinabuhi” (1 Cor. 15:45).

Tubag 9. Ang pag-ingon nga si Cristo ang panganay (Gk. Prototokus = first born) nagpasabot nga siya mao ang gigikanan sa tanang butang, “Kay pinaagi kaniya gibuhat sa Dios ang tanan nga atua sa langit ug ania sa yuta… Gibuhat sa Dios ang tanan pinaagi kaniya ug alang kaniya” (Col. 1:16); “Pinaagi kaniya gibuhat sa Dios ang uniberso… Siya maoy nagkupot sa tibuok uniberso pinaagi sa iyang gamhanang pulong” (Heb. 1:2-3) dili unang gibuhat (Gk. Prototiktes = first created).

STA. MARIA, IMMACULADA CONCEPCION

Panudlo sa Sta. Iglesya.- Ang Iglesya Katolika nagtudlo nga si Maria nga inahan ni Jesus gipanamkon nga walay mansa sa salang panulondon ug nahigawas siya sa tanang efecto niini. Nga sukad sa unang gutlo sa iyang kinabuhi gipuno nang daan sa Dios ang iyang kalag sa grasya ug wala gayoy bisanusa ka higayon nga si Maria nailawom sa gahom sa yawa. Ang Sta. Iglesya nagtudlo usab nga kining pinasahi nga pribilihiyo nga nadawat ni Sta. Maria iya kining nadawat dili tungod sa bisan unsang merito sa iyang bahin kondili gasa kini sa Dios ug tungod kini sa merito ni Cristo.

Pagsupak:

Supak 1. Dili matuod ang gitudlo sa Katoliko nga si Maria walay buling sa sala kay “Nahasulat na, walay usa nga matarong” (Rom. 3:10). “Ang tanan nakasala ug nahilayo sa Dios” (Rom. 3:23). Busa kining maong balaod naglakip gayod ni Maria.

Supak 2. Nalipay si Maria sa pag-abot sa Manluluwas, “Nalipay ang akong kalag tungod sa Dios nga akong Manluluwas” (Luc. 1:47), nagpasabot nga duna siyay sala kay miila man og Manunubos.

Supak 3. “Busa mikaylap ang kamatayon ngadto sa tanang katawhan kay nakasala man ang tanang tawo” (Rom. 5:12). Tungod kay si Maria naapektuhan man sa kamatayon busa siya dunay sala.

Tubag:

Maingon nga babaye ang mipasiuna sa pagkahulog sa tawo, diha sa pagluwas sa tawo babaye usab ang gipasiuna sa Dios. Didto sa paraiso ang Dios namulong, “Ibutang ko ang panag-away taliwala kanimo (sa yawa) ug sa babaye ug taliwala sa imong kaliwat ug sa kaliwat niadto; siya magadugmok sa imong ulo ug ikaw magapahipi sa iyang kiting” (Gen. 3:15). Kining maong babaye mao si Maria kansang binhi nga mao si Cristo maoy mobuntog sa yawa. Ug giingon sa Dios nga iyang ipahigayon ang panag-away tali sa babaye ug sa bitin busa dili mahitabo nga si Maria mailawom sa gahom sa yawa. Pag-abot sa hustong panahon, “gipadala sa Dios ang iyang Anak. Mianhi siya ingon nga anak sa tawhanong inahan” (Gal. 4:4) unya ang anghel nga si Gabriel miingon, “Maghimaya ka puno sa grasya, ang Ginoo uban kanimo, bulahan ka diha sa kababayen-an” (Luc. 1:28). Ang anghel midayeg sa katahom sa kalag ni Maria nga iya karon nga gisud-ong, masanag pa sa adlaw, maanindot pa sa bulan, ug putli pa sa mga anghel, ang bugtong nahigawas sa balaod general nga “ang tanan nakasala” (Rom. 3:23). Kining pagkapuno ni Maria sa grasya maoy nakapahigawas kaniya sa sala kay ang Dios man lamang ang tuburan sa pagka-absoluto nga puno sa grasya (Jn. 1:14). Tungod kay si Sta. Maria mao man ang gipili sa Dios nga mahimong inahan sa Emmanuel busa gipahigawas siya sa tanang mansa sa sala. Giingon sa basahon sa Kaalam nga, “ang kaalam dili mopuyo sa lawas nga mahugaw o sa kalag nga ulipon sa sala” (Kin. 1:4) ug kining kaalam mao si Cristo, “si Cristo mao ang gahom ug ang kaalam sa Dios” (1 Cor. 1:24) ug si Cristo mipuyo diha ni Maria sa linawas gayod busa si Maria putli ug walay buling sa sala.

Sibo gayod sa plano sa Dios nga kon duna Siyay pilion alang sa usa ka hinungdanon nga tahas, ang Dios mohatag usab kaniya sa igong grasya aron pagtuman niini. Mao nga sa pagtawag sa Dios kang Moises ang Dios miingon, “Lakaw kay tabangan ko ikaw pagsulti, ug tudloan ko ikaw sa imong isulti” (Exo. 4:12). Sa pagtawag sa Dios kang Jeremias ang Dios miingon, “Sa wala pa ikaw matawo, gibalaan ko na ikaw tungod kay gipili ko ikaw nga mahimong propeta alang sa akong katawhan” (Jer. 1:5). Si Juan Bautista “napuno sa Espiritu Santo sukad sa iyang pagkahimugso” (Luc. 1:15) ug “sama sa suga nga nagsiga” (Jn. 5:35) kay siya gipili nga maoy moandam sa dalan sa Ginoo. Ang mga Apostoles nga gitahasan sa pagwali sa Ebanghelyo “napuno sa Espiritu Santo ug nakadawat sa daghang mga gasa” (Buh. 2:4). Karon sa tanan nga misalmot sa atong kaluwasan walay makatupong sa kabalaanon ug kahinungdanon sa papel sa Inahan ni Jesus. Kon gibalaan sa Dios ang iyang mga propeta ug mga Apostoles tungod kay sila maoy magdala sa pulong sa kinabuhi, unsa na kaha si Maria nga maoy gisudlan sa “Tinubdan sa Kinabuhi” (Buh. 3:15).

Ug ang anghel mipadayon sa pag-ingon, “Mokunsad kanimo ang Espiritu Santo, ug magpabilin ang gahom sa Dios diha kanimo. Tungod niini, ang balaan nga bata tawgon nga Anak sa Dios” (Luc. 1:35). Angay natong hinumdoman nga kadtong mga butang nga maduol sa Dios matakdan sa iyang kabalaan. Dihang nagpakita ang Dios kang Moises pinaagi sa nagdilaab nga sampinit ang Dios miingon, “Ayaw pagduol, huboa ang imong sandalyas kay balaan ang dapit nga imong gibarogan” (Exo. 3:5). Ug ang nahimutangan sa Sudlanan sa Kasabutan gitawag og “Labing Balaang Dapit” (Exo. 26:34) tungod kay gilandongan man kini kanunay sa mahimayaon nga presensya sa Dios (1 Sam. 4:4). Kon nahimong balaan ang dapit diin ang Dios mipadayag ngadto ni Moises ug kon gitawag og Labing Balaan nga Dapit ang gibutangan sa Sudlanan sa Kasabutan, unsa na kaha kabalaan ang nahitabo kang Sta. Maria nga nahimong puloy-anan sa Espiritu Santo ug sudlanan sa Dios sa Arka? Si San Athanasius namalandong, “maingon nga dili nato matugkad ang kabalaan sa Dios, dili usab nato matugkad ang kabalaan sa nahimong inahan sa Dios.”

Si Sta. Maria putli ug walay buling sa sala sumala sa gipahayag sa Espiritu Santo diha sa Kasulatan. “Pagkatahom mo, hinigugma ko, walay buling diha kanimo” (Awit 4:7). Kining mga pulonga matud pa ni St. Ildephonsus ug St. Thomas pagasabton nga mahitungod kang Maria. “Ang akong hinigugmang asawa maoy usa ka tinagoang tanaman nga pinarilan, ug usa ka tubod nga ako ray tag-iya” (Awit 4:12). Si St. Sophronius miingon nga siya si Maria mao kining tanaman ug tubod diin wala gayoy bisan unsang dautan nga makasulod kinsa kanunay nga putli diha sa hunahuna ug sa kalag. “Bugtong siyang anak ug maoy pinangga sa iyang inahan. Mitan-aw kaniya ang tanang babaye ug misangyaw nga siya mao ang labing bulahan” (Awit 6:9). Ang katumanan niini mao si Maria. Si Isabel nga napuno sa Espiritu Santo miingon kang Maria, “Bulahan ka diha sa mga kababayen-an ug bulahan man ang bunga sa imong tiyan” (Luc. 1:42). Si Maria mitagna, “Ug sukad karon ang tanang kaliwatan motawag kanakog bulahan”(Luc. 1:48). Ang gisulti ni Maria dili lang nga kita maghisgot nga siya bulahan kondili siya gayod mismo ang atong tawgog bulahan. Busa kon dili man kita kapuyan sa pagbinalikbalik og sangpit ni Maria nga bulahan kini agig katumanan lamang sa gipahibalo ni Sta. Maria. Si St. Alphonsus Liguori miingon, “De Maria numquam satis” nga dili gayod kita makapasidungog ni Maria sa sigo gayod sama sa pagpasidungog sa Dios kaniya pinaagi sa pagpili kaniya nga mahimong iyang Inahan.

Si Sta. Maria kinahanglan nga ipahigawas sa Dios gikan sa sala tungod kay mao kini ang gipangayo sa pagpanubos. “ug walay sala nga gipasaylo gawas kon giulaan kinig dugo” (Heb. 9:22). Ug ang gigamit ni Cristo sa pagtubos kanato mao ang iyang kaugalingong dugo “kay giluwas man kamo sa bililhong dugo ni Cristo” (1 Ped. 1:19) ug kadtong maong dugo nga iyang gigamit sa pagluwas kanato gikan ni Maria “Sanglit ang mga anak nakaambit man sa unod ug dugo sa mga ginikanan, si Jesus usab nahimong sama kanila aron paglaglag sa Yawa nga may gahom sa pagpatay” (Heb. 2:14). Ug ang Kasulatan nag-ingon, “Walay butang limpiyo nga mapaabot gikan sa ingon ka dili limpiyo nga tawo” (Job. 14:4). Busa kay ang dugo ni Cristo nga nakahugas sa atong mga sala putli man si Sta. Maria nga gigikanan sa maong dugo putli usab.

Tubag 1. Ang giingon nga “ang tanan nakasala” ug “walay usa nga matarong” gitawag kini og balaod general o balaod kinatibuk-an ug sa matag balaod general dunay gyoy pipila nga mahigawas ug si Sta. Maria gipahigawas sa Dios gikan niini tungod sa dakong katarungan nga siya gipili aron mahimong inahan sa bugtong Anak sa Dios nga magpakatawo aron sa pagtubos kanato. Tungod niini si Sta. Maria adunay suod nga kadugtongan sa Dios nga mas labaw sa bisan unsang binuhat ug busa siya nakadawat usab sa naghingapin nga grasya nga labaw kay sa nadawat ni bisan kinsa.

Tubag 2. Si Sta. Maria giluwas dili kay nataptan na siya sa sala nga gitawag og ‘redemptio restaurativa’ sama sa giingon ni San Pablo, “Apan salamat sa Dios nga kamong naulipon kaniadto sa sala, naulipon na karon sa mga pagtulon-an nga nadawat ninyo. Giluwas kamo gikan sa sala ug nangahimo nang mga ulipon sa pagkamatarong” (Rom. 6:17-18) kondili pinaagi sa pagsagang kaniya nang daan aron dili siya hitaptan sa sala nga gitawag og ‘redemptio preventiva’sama sa giingon ni San Pablo, “Busa gitawag sa Dios kadtong iya nang gilain; wala lamang niya tawga sila kondili gihimo usab niyang matarong ug gipaambit sa iyang himaya” (Rom. 8:30).

Tubag 3. Sa pagsanong ni Sta. Maria nga mahimong Inahan sa Manunubos nga maoy nag-abli sa iyang kasingkasing sa labing dako nga gugma gitahan usab niya ang iyang kaugalingon sa labing bug-at nga mga pag-antos. Ang propesiya ni Simeon natuman diha kaniya, “Ug ang kaguol sama sa usa ka hait nga espada molagbas sa imong kaugalingong kasingkasing” (Luc. 2:35). Kabubut- on sa Dios nga si Maria maghulagway gayod ni Jesus sa tanang butang busa maingon nga si Jesus niagi sa kamatayon si Maria usab miagi niini. Ang kamatayon ni Maria dili sabton nga siya dunay sala kondiliusa kadto ka maduyogon nga sakripisyo sa pag-antos sa iyang anak nga si Jesus.

STA. MARIA, KANUNAY’NG ULAY

Panudlo sa Sta. Iglesya.- Ang Sta. Iglesya nagtudlo nga si Sta. Maria nagpabilin nga ulay sa wala sa pa siya manganak, sa iyang pagpanganak, ug human sa iyang pagpanganak kang Jesus ug nga si Jesus mao ang bugtong Anak ni Sta. Maria.

Pagsupak:

Supak 1. Dili tinuod nga si Sta. Maria nagpabilin nga ulay tungod kay ang Kasulatan naghisgot og mga igsoon ni Jesus, “Dili ba siya mao man ang panday nga anak ni Maria, ug igsoon nila ni Santiago, ni Jose, ni Judas, ug ni Simon? Dili ba ang iyang mga igsoong babaye ania man dinhi magpuyo?” (Mar. 6:3). “Samtang nakigsulti pa si Jesus sa mga tawo, miabot ang iyang inahan ug mga igsoong lalaki” (Mat. 12:46), “nagtigom aron mag-ampo kanunay uban sa mga babaye, ug ni Maria nga inahan ni Jesus, ug sa igsoong lalaki ni Jesus” (Buh. 1:14).

Supak 2. Matud pa, “wala hilabti ni Jose si Maria hangtod nga nanganak kang Jesus” (Mat. 1:25)busa masabot nga sa dihang natawo na si Jesus dunay nay nahitabo tali ni Maria ug ni Jose sama nga ang anghel miingon ngadto ni Zacarias, “Dili ka makasulti hangtod nga matawo ang bata” ug sa dihang natawo na si Juan nakasulti na ang iyang amahan (Luc. 1:20, 64).

Supak 3. Si Jesus gitawag og panganay ni Maria (Luc. 2:7) busa masabot nato nga dunay gyoy mga manghod nga misunod ni Jesus nga panganay nga mga anak sa panagtiayon ni Maria ug ni Jose.

Tubag:

Si Sta. Maria nagpabilin gayod nga ulay sumala sa gitagna sa Kasulatan. “Ania karon ang usa ka ulay, manamkon ug manganak og usa ka anak nga lalaki ug ang iyang ngalan pagatawgon og Emmanuel” (Isa. 7:14). Ang katumanan niini mao si Maria, “Ug kining tanan nahitabo aron matuman ang giingon sa propeta, “Ang usa ka ulay magmabdos ug moanak ug lalaki, ug nganlan siyag Emmanuel” (nga sa ato pa, “Ang Dios ania uban kanato”) (Mat. 1:23). Laing tagna gihisgotan ni Propeta Ezequiel, “Kining pultahana masinirhan na og dili na gyod kini pagaablihan pa, ni may lain pang moagi niining maong pultahan, tungod kay ang Dios sa Israel miaagi man niining pultahana” (Eze. 44:2). Kining Dios sa Israel nga moanhi mao ang Dios nga moluwas sa iyang katawhan, “Daygon nato ang Ginoo, ang Dios sa Israel! Kay mianhi siya aron pagtabang sa iyang katawhan ug paghatag kanilag kagawasan” (Luc. 1:68). Ug siya mao si Cristo, “Kay karong gabhiona, natawo sa lungsod ni David ang inyong Manluluwas, ang Cristo nga Ginoo” (Luc. 2:11). Ug ang pultahan nga giagian ni Cristo sa iyang pag-anhi sa kalibotan mao ang tagoangkan ni Sta. Maria ug sumala sa tagna kini pagasirhan na nga nagpasabot nga wala nay laing matawo diha kaniya. Ang pultahan nagkahulogan usab kini og tagoangkan sa babaye, “ug gisirhan sa Ginoo ang mga pultahan sa banay ni Abimelec” (Gen. 20:17-19).

Ang pulong “Adelphos” sa griego nga gihubad ngadto sa binisaya og “igsoon” gigamit kini nga dunay lapad nga kahulogan ug dili kanunay nga sabton nga igsoon sa unod. Gigamit usab kini pagpasabot sa mga paryenti o ig-agaw. Pananglit, si Abraham mitawag sa iyang pag-umangkon nga si Lot og igsoon (Gen. 14:14). Si Jacob gitawag og igsoon sa iyang uyoan nga si Laban(Gen. 29:15). Mahimo sab ang paggamit niini nga ang gipasabot mga kadugo o kaliwat. “Ayaw ninyo likayi ang taga-Edumea kay inyo silang igsoon” (Deut. 23:7). Si David miingon, “kini sila unod sa akong unod ug bukog sa akong bukog, kini sila akong mga igsoon” (2 Sam. 19:11-12). Gigamit usab kini tali sa suod nga managhigala. Si Hiram miingon kang Salomon, “Igsoon ko, unsa god kining mga lungsod nga imong gihatag kanako?” (1 Hari. 9:13). Si David miingon kang Jonatan, “Naguol ako pag-ayo kanimo, igsoon kong Jonatan” (2 Sam. 1:26). Diha sa Bag-ong Tugon gigamit kini pagpasabot sa mga igsoon sa pagtuo, “Kay sila gibalaan ug ang nagbalaan kanila may usa lamang ka Amahan. Busa dili maulaw si Jesus sa pagtawag kanila nga iyang mga igsoon” (Heb. 2:11).

Atong masubay uban ang igo nga katukma nga kining giingon nga mga igsoon ni Jesus dili mga anak ni Sta. Maria kondili mga anak sa laing ginikanan. Kon kining giingon nga mga igsoon ni Jesus mga anak pa ni Sta. Maria ang ila untang amahan mao si San Jose. Apan atong makita nga ang ilang amahan dili si San Jose. Diha sa Biblia dunay duha lamang ka Santiago nga gihisgotan. Ang unang Santiago igsoon ni Juan mga anak ni Sebedeo (Mat. 10:2, 3). Ang laing Santiago nga igsoon ni Jose mga anak ni Alfeo nga sa griego “Clopas.” Atong mahibaloan nga sa paglansang kang Jesus, “Didto may pipila usab ka babaye nga nagpaantaw sa pagtan-aw. Uban kanila si Salome, si Maria Magdalena, ug si Maria nga inahan sa batan-ong Santiago ug ni Jose” (Mar. 15:40). Kini sila didto sa halayo apan atong makita nga sa pagkaduol na nila didto na sa tiilan sa krus si Maria nga inahan ni Jesus, “Duol sa krus ni Jesus nagbarog ang iyang inahan ug ang igsoon sa iyang inahan, si Maria nga asawa ni Cleofas, ug si Maria Magdalena” (Jn. 19:25). Matud sa karaang Historian nga si Hegesippus nga kini si Alfeo igsoon ni San Jose busa ang iyang asawa dili igsoon sa unod ni Sta. Maria kondili “sister-in-law” kun bayaw. Busa ang giingon nga mga igsoon ni Jesus dili niya igsoon sa unod kondili iyang mga ig-agaw ug sibo sa batasan sa mga judio sila gitawag og iyang mga igsoon. Dugang pa, wala gyod kitay mabasa sa Biblia nga kining giingon nga mga igsoon ni Jesus gitawag og mga anak ni Maria ug ni Jose.

Ang paggamit sa pulong “hangtod” wala kini magpasabot nga dunay sukwahi nga hitabo human sa hitabo nga gihangtoran. Ang batid sa Kasulatan nga si St. Jerome miingon nga ang pulong “hangtod” pasiunhan gani og negativo sama pananglit sa “wala” o “dili” ang kahulogan niini mao nga ang naandan nga kahimtang magpabilin human sa hitabo nga gihangtoran. Ania ang mabasa: “Wala mobalik ang uwak hangtod nga mihubas ang tubig” (Gen. 8:7). Sa taas pa ang tubig wala na mobalik ang uwak ug sa dihang mihubas na ang tubig nagpabilin gihapon nga wala mobalik ang uwak. “Wala si Samuel makigkita pag-usab kang Saul hangtod nga siya namatay” (1 Sam. 15:35). Sa buhi pa si Saul wala na makigkita kaniya si Samuel ug labi na sa dihang namatay na si Saul! “Wala manganak si Mical hangtod nga siya namatay” (2 Sam. 6:23). Sa buhi pa si Mical ang iyang kahimtang nga wala siya manganak ug sa dihang namatay na siya nagpabilin gihapon ang iyang kahimtang sa pagkawala manganak kay wala man gani manganak sa buhi pa unsa na kaha sa patay na! Mahitungod kang Zacarias dili niya naandang kahimtang nga dili siya makasulti busa ang panagtandi dili magamit, samtang sa laing bahin ang naandan nga kahimtang ni Maria sa wala pa siya manganak nga siya ulay ug sa dihang nanganak na siya nagpabilin ang maong kahimtang sa pagka-ulay pinasikad sa paggamit sa pulong “hangtod” diha sa Kasulatan.

Ang pulong “panganay” dili kini pagasabton nga duna gyoy mga manghod kondili nagpasabot sa unang moabli sa tagoangkan sa inahan (Exo. 13:2). Ang panganay mao ang gisugo sa Dios nga ihalad ngadto kaniya “gihalad ko nga akong kaugalingon ang panganay nga lalaki sa tagsatagsa ka banay sa Israel ug ang panganay sa tanang mananap” (Num. 3:12). Ug ang mga panganay dunay pinasahi nga katungod, “Busa nanumpa si Esau ug iyang gibaligya ang iyang katungod sa pagka-panganay” (Gen. 25:33). Ang Kasulatan naghisgot nga si Jesus bugtong ug panganay,“aron inigtan-aw nila kaniya nga ilang gidunggab, magbangotan sila tungod kaniya, sama sa nagbangotan tungod sa kamatayon sa bugtong niyang anak. Ug magpaagas sila ug pait nga luha tungod sa kamatayon sa iyang panganayng anak” (Zac. 12:10). Didto sa Ehipto dunay hipalgan nga usa ka lapida diin nakulit kining mga pulonga: “This woman died while delivering her firstborn” nga ang hubad mao kini: “Kining bayhana namatay sa pagpanganak sa iyang panganay.” Laing punto nga batasan sa mga Judio nga ang mga manghod motahod gayod sa mga magulang apan atong makita nga ang giingon nga igsoon ni Jesus nagpakita sa kawalay pagtahod kaniya (Jn. 7:3-5, Mar. 3:21). Ug didto sa krus gitugyan ni Jesus ang iyang inahan ngadto ni San Juan Apostol (Jn. 19:25-27). Kon si Maria duna pay laing anak mopauli unta siya sa ilaha ingon sa ilang custombre.

LARAWAN

Panudlo sa Sta. Iglesya – Ang Sta. Iglesya nagtudlo nga ang “Ang mga larawan ni Cristo, ug sa iyang Inahan nga Birhen, ug sa ubang mga Santos, kinahanglan nga batonan ug huptan, labina gyod diha sa mga simbahan, ug ang igo nga pagtahod ug pagpasidungog ihatag ngadto kanila; dili tungod kay gituohan nga sila dunay gahom o birtud nga tungod niini sila pasidunggan, o ang bisan unsa nga pag-ampo himoon ngadto kanila, o ang bisan unsang pagsalig ibutang diha kanila sama sa gihimo kaniadto sa mga pagano, nga nagbutang sa ilang paglaom ngadto sa mga diosdios; apan tungod kay ang pagpasidungog nga gihatag ngadto kanila gipahinungod ngadto sa ilang gilarawanan, busa pinaagi sa mga larawan nga atong gihagkan ug diin sa ilang atubangan kita moduko sa atong mga ulo o moluhod, atong gisimba si Cristo ug gipasidunggan ang iyang mga Santos, kang kansang sama ilang gilarawanan.”

Pagsupak:

Supak 1. Gidili sa Dios ang paghimo sa bisan unsang larawan ug ang pagyukbo ngadto kanila:“Ayaw pagbaton ug laing dios gawas kanako. Ayaw pagbuhat ug diosdios o larawan sa bisan unsa didto sa langit o dinhi sa yuta, o diha sa tubig nga anaa ilalom sa yuta. Ayaw pagyukbo sa bisan unsang diosdios ni magsimba niini, kay ako ang Ginoo nga inyong Dios ug abughoan ako” (Exo. 20:3-5).

Supak 2. Ang pagkulit sa mga larawan nga samag dagway sa lalaki ug sa babaye gidumtan usab sa Dios: “Ayaw kamo paghimog mga larawan nga inyong simbahon-larawan sa bisan unsang dagway, sa lalaki o sa babaye” (Deut. 4:16-22).

Supak 3. Lakip ang pagprosesyon sa mga larawan gisaway usab sa Dios: “Ang mga tawo mihatag sa ilang plata ug bulawan ug nagsuhol sila g platero aron himoon kining diosdios ug ila kining gisimba. Pas-anon nila kini ug dad-on; itungtong nila kini sa butanganan niini..” (Isaias 46:6-7).

Supak 4. Gipanghimaraot sa Dios kadtong nagsimba og mga larawan: “Ang ilang mga dios hinimo sa salapi ug bulawan, mga binuhat og tawo. May mga baba sila apan dili makasulti, may mata apan dili makakita. May mga dalunggan apan dili makadungog… Ang nagbuhat ug misalig kanila mahisama unta sa mga diosdios nga ilang gibuhat” (Sal. 115:4-8).

Supak 5. Ang pagka-Dios dili kabuhatag larawan nga hinimo sa kabatid sa tawo: “Ug sanglit kita mga anak man sa Dios, dili nato hunahunaon nga ang Dios samag dagway sa larawan nga bulawan, plata o bato nga gikulit pinaagi sa kahanas sa tawo” (Buh. 17:29).

Supak 6. Matod pa ni San Pablo nga kadtong nagsimba sa mga larawan dili makasulod sa gingharian sa langit: “Sa walay duhaduha nasayod kamo nga ang mga daotan dili makasulod sa gingharian sa Dios. Ayaw limbongi ang inyong kaugalingon kay ang mga tawo nga makighilawason, o nagsimba sa mga diosdios… dili makasulod sa gingharian sa Dios” (1 Cor. 6:9-10).

Supak 7. Ang dulngan sa mga nagsimba og mga diosdios mao ang impyerno: “Apan ang mga talawan, ang mga mabudhion… ang mga nagsimbag diosdios, ug ang tanang mga bakakon mahiagom gayod sa linaw nga kalayo ug asupre nga mao ang ikaduhang kamatayon” (Pin. 21:8).

Tubag:

Ang mga pasahe nga gikutlo sa unahan tin-aw nga nagdili sa pagsimba sa mga diosdios. Apan unsa man kining mga diosdios? Si San Pablo naghatag kanato sa tukma nga kahulogan niini: “Nahibalo kita nga ang diosdios nagrepresentar ug butang nga dili tinuod” (1 Cor. 8:4). Busa pinasukad niini nga kahulogan ang mga larawan ni Cristo, ni Birhen Maria ug sa mga Santos dili matawag nga diosdios tungod kay kini sila nagrepresentar man sa mga butang nga dunay tinuod nga pagkamao. Ang diosdios mao usab kadtong mga larawan nga giiisip nga dios o dunay gahom niadtong nagsimba kanila, “moluhod siya ug mosimba niini; mag-ampo siya niini ug moingon, ‘Luwasa ako kay ikaw may akong dios’” (Isa. 44:17). Alang kanato tin-aw nga atong nasabtan ug gitudlo sa Sta. Iglesya nga ang mga larawan walay gahom o birtud sa ilang kaugalingon kondili mga representasyon lamang sa mga binuhat nga atong gipahanungdan sa atong pagpasidungog.

Diha sa Biblia ginganlan ang mga diosdios nga gisimba sa mga pagano. “Gihimo niya kini kay gisalikway man ni Salome ang Ginoo ug nagsimba siya kang Astarot, ang diosa sa taga-Sidon, kang Camos, ang dios sa Moab, ug kang Moloc, ang dios sa mga Amonihanon” (1 Hari 11:33). “Mao kini ang kataposan sa mga diosdios sa Babilonia. Kaniadto gisimba si Bel ug si Nebo… ang maong mga diosdios wala makaluwas sa ilang kaugalingon” (Isaias 46:1-2). “Ug sa pagkasayod sa mga tawo sa Asdod sa nahitabo, miingon sila, ‘Ang Sudlanan sa Kasabotan sa Dios sa Israel kinahanglan ipahilayo kay iya kitang gipaantos ingon man si Dagon nga atong dios’” (1 Sam. 5:7). “Ang inyong gidala mao ang tolda sa diosdios nga si Moloc, ug ang larawan sa bituon sa inyong diosdios nga si Repan; sila mga diosdios nga inyong gibuhat aron simbahon” (Buh. 7:43). “Sa pagkakita sa mga tawo sa gibuhat ni Pablo, naninggit sila sa ilang pinulongang Licaonianhon, ‘Nanaog ang mga dios sa dagway sa tawo!’ Ug ilang gianggaag Seus si Bernabe ug Herme si Pablo, kay siya man ang tigpamaba” (Buh. 14:11-12). “May usa ka platero nga ginganlag Demetrio nga namuhat ug mga modelong plata sa templo sa diyosa nga si Diana” (Buh. 19:24). Kining maong mga larawan sa mga bakak nga dios o diosa mao ang gidili sa Dios ang pagbuhat ug pagsimba kanila!

Apan sa laing bahin ang Dios nagsugo sa iyang katawhan sa pagbuhat og mga sagradong larawan nga maoy tigpahinumdom kanila sa iyang presensya. “Sa isigka-tumoy sa takob sa kahon paghimog duha ka kerubin nga bulawan, usa sa isigka-tumoy niini. Himoa kini nga unay gayod sa takob. Kinahanglan nga ang mga kerubin magabukhad sa ilang mga pako aron hipandongan sa ilang mga pako ang takob; mag-atubang sila nga magtan-aw sa takob… Makigkita ako kaninyo didto. Sa tungatunga sa duha ka kerubin nga anaa ibabaw sa Sudlanan, ihatag ko kanimo ang tanan kong mga sugo alang sa katawhan sa Israel” (Exo. 25:18-22). Gihisgotan kini ni San Pablo diha sa Bag-ong Tugon “Ibabaw sa Sudlanan didto ang mahimayaong mga binuhat nga nagkahulogan sa presensya sa Dios ug gipandong ang mga pako sa mga binuhat sa dapit diin adto pasayloa ang mga sala” (Heb. 9:5). Ang templo sa Dios sa Daang Tugon gidayandayanan sa mga linilok nga mga larawan. “Gihal-opan niya ang tibuok Templo ug bulawan-ang mga sagunting, mga bakanan, mga bungbong ug mga pultahan niini, ug gidibuhoan niyag mga kerubin ang mga bungbong” (2 Kron. 3:7, 10). Gihulagway usab ang sulod sa templo sa basahon ni Propeta Ezequiel: “Ang bungbong sa Templo didto sa sulod gikan sa salog hangtod ibabaw sa pultahan gikulitan ug mga larawan sa mga palmira ug sa mga kerubin. Matag kerubin may duha ka nawong: may nawong sa tawo nga nag-atubang sa palmira sa usa ka kilid, ug ang nawong sa usa ka liyon nag-atubang sa palmira sa laing kilid. Gikulit kini sa tibuok palibot sa Templo gikan sa salog ngadto sa ibabaw sa pultahan” (Eze. 41:17-20). Ug ang Dios nagpili sa maong Templo diin Siya simbahon: “Bantayan ko kining dapita ug andam ako sa pagpatalinghog sa pag-ampo nga himoon dinhi. Karon gipili ko kining Temploha ingon nga dapit diin simbahon ako hangtod sa hangtod” (2 Kron. 7:15-16).

Dihay panahon nga ang Dios miluwas sa iyang katawhan ginamit ang kinulit nga larawan. “Ug giingnan si Moises sa Ginoo, ‘Paghimog bitin nga tumbaga, ug ibutang kini sa tumoy sa usa ka tukon; ug ang hipaakag bitin, kon makakakita niini, dili mamatay.’ Busa nagbuhat si Moises ug bitin nga tumbaga, ug gibutang kini niya sa tumoy sa usa ka tukon; ug kon ang hipaakag bitin motan-aw sa bitin nga tumbaga, dili siya mamatay” (Num 21:8-9). Apan sa dihang gisinayop pag-ila sa katawhan ang maong larawan sa bitin gipaguba kini sa Dios: “Gidugmok niya ang halas nga tumbaga nga hinimo ni Moises, kay hangtod niadtong panahona ang katawhan sa Israel nagsunog man ug insenso ingon nga halad niini” (2 Hari 18:4). Paglabay sa panahon ang katawhan nakapamalandong sa matuod nga kahulogan sa maong hitabo sa ilang kasaysayan: “Sa diha nga ang makalilisang ug mangtas nga mga bitin mihasmag kanila tungod sa kalala sa ilang hilo, wala magdugay ang imong kapungot ingon nga malaglag ang imong katawhan. Kining kagubota milungtad lamang sa mubo nga panahon, ingon nga usa ka pasidaan. Unya gihatagan mo sila sa usa ka makaayo nga simbolo, ang tumbaga nga bitin, aron pagpahinumdom kanila unsa ang gipangayo sa imong Balaod. Kon ang usa ka tawo motan-aw niadtong simbolo, maayo siya sa kalala sa pinaakan sa bitin-dili tungod sa iyang nakita, kondili tungod kanimo, ang manluluwas sa tanang katawhan” (Kaal. 16:5-7).

Sa kasaysayan sa Israel atong makita nga gipatahod sa Dios ang mga balaang adlaw, butang ug dapit: “Matngoni ninyo ang akong mga adlawng igpapahulay, ug tahora ninyo ang akong sanctuario” (Lev. 19:30). Ug kining sanctuario mao ang nahimutangan sa Sudlanan sa Kasabotan nga dunay larawan sa mga kerubin: “Ang Dapit nga Labing Balaan gibuhatan niyag duha ka kerubin nga metal ug gihal-opan niyag bulawan… Nagtindog ang mga kerubin nga nag-atubang sa kinadak-ang bahin sa Templo” (2 Kron 3:10-13). Si Josue ug ang mga pangulo sa Israel nag-ampo nga naghapa atubangan sa Sudlanan sa Kasabotan: “Tungod sa kasubo gigisi ni Josue ang iyang bisti ug mihapa sa yuta atubangan Sudlanan sa Kasabotan sa Ginoo. Ang mga pangulo sa Israel mihapa usab didto uban kaniya hangtod sa gabii” (Jos. 7:6). Dunay higayon nga ang usa ka tawo wala motahod sa sagrado nga butang gisilotan sa Ginoo: “Ug sa pag-abot nila sa giukanan ni Nacon, gigunitan ni Usa ang Sudlanan sa Kasabotan… ug nasuko ang Ginoo kang Usa. Gipatay siya sa Dios tupad sa Sudlanan sa Kasabotan” (2 Sam. 6:6-7). Si Josias nga gimandoan sa Dios sa pagbungkag sa tanang diosdios sa usa ka dapit wala niya ipaapil paglumpag ang monumento sa usa ka tawong balaan (2 Hari 23:15-18). Kadtong namuak sa mga sagrado nga larawan sulod sa Templo giisip nga mga kaaway sa Dios: “Ang mga kaaway mo nagsinggit nga madaogon diha sa imong Templo; giilog nila ang Templo; ilang gipakayab ang kaugalingon nilang bandila. Ingon sila sa mga mamumutol ug kahoy nga namutol pinaagi sa wasay. Ug gilumpag nila pinaagi sa atsa ug martilyo ang kahoy nga may dibuho” (Sal. 74:4-6).

Ang Sta. Iglesya nag-awhag sa paggamit og mga larawan tungod sa daghang niining kapuslanan. Giingon, “Kini mga balaang butang, ug kon inyo kining atimanon sa paagi nga balaan, kamo mismo isipon nga balaan” (Kaal. 6:10). Ug dili alang sa walay kapuslanan nga gihatagan sa Dios ang tawo sa katakos sa pagkulit (Exo. 35:31). Una- ang mga sagradong larawan nagdayandayan sa templo sa Dios (Sal. 144:12). Sama nga ang Templo sa Dios sa Daang Tugon gidayandayan sa mga kinulit nga larawan mao usab ang atong mga balay alampoanan karon. Ikaduha- ang mga larawan magamit sa pagtudlo sa mga diosnong kamatuoran (2 Tim. 2:15). Dako kini’g kapuslanan sa pagtudlo sa mga bata og sa mga tawo nga dili makamaong mobasa ug kadtong mga tawo nga dili makadungog. Ikatulo- ang mga larawan mopahinumdom nato sa Dios ug sa mga balaan (Heb. 9:5). Inigsulod nato sa simbahan nga puno sa mga sagradong larawan matuboy ang atong hunahuna ngadto sa mga langitnong butang. Ikaupat – ang mga larawan ayuda sa pagpamalandong (Fil. 4:8). Daghang balaanong sentimento nga motubod sa atong pagbati inigsud-ong nato sa mga larawan nga naghulagway sa pagpasakit ni Jesus. Ikalima- ang mga larawan nag-agda kanato sa pagsunod sa panig-ingnan sa mga balaan(Heb. 13:7). Ang larawan sa putli nga kasingkasing ni Maria nagpahinumdom kanato sa gisulti ni Jesus nga “bulahan ang putli og kasingkasing kay makakita sila sa Dios.” Ikaunom – sama nga atong mga nasudnong bayani atong gipasidunggan pinaagi sa pagpabarog og monumento alang kanila sa samang paagi ang mga santos atong gibuhatag larawan aron pagpasidungog kanila (Sir. 44:10-15).

Tubag 1. Ang gidili sa Dios sa Exo. 20:3-5 mao ang pagbuhat sa mga larawan sa mga bakak nga dios ug ang pagyukbo ngadto kanila apan wala maapil sa gidili sa Dios kadtong mga larawan nga iyang gipabuhat (Exo. 25:18-22, Eze. 41:17-20).

Tubag 2. Ang dulomtanan sa Dios nga gipasabot diha sa Deut. 4:16-22 mao kadtong mga larawan sa mga diosdios nga samag dagway sa lalaki sama ni Moloc (1 Hari 11:33) ug babaye sama ni Diana (Buh. 19:24) apan dili ang larawan nga samag dagway sa tawo nga gikulit sulod sa iyang Templo (Eze. 41:19).

Tubag 3. Ang gisaway sa Dios nga pagprosesyon diha sa Isaias 46:6-7 mao kadtong labot sa mga diosdios (Isa 46:1-2) apan dili ang pagprosesyon sa mga sagrado nga mga larawan nga gihimo sa iyang katawhan (2 Sam 6:2-5, Jos. 6:1-7).

Tubag 4. Ang gipanghimaraot sa Dios diha sa Sal. 115:4-8 mao kadtong katawhan sa ubang mga nasod nga nagsimbag mga diosdios ug wala moila kaniya (Sal. 115:2) apan kadtong namuak sa mga sagrado nga larawan diha sa Templo sa Dios iyang mga kaaway (Sal. 74:6-8).

Tubag 5. Ang pagsimba sa Dios sa espiritu (Jn 4:24) wala magpasabot nga dili na mogamit og mga larawan kondili nga ang atong hunahuna atong ipahiuyon sa iyang kabubut-on (Rom. 12:1-2). Ang pagsimba sa Israel matuod nga pagsimba (Rom. 9:4) ug migamit silag mga larawan (Eze. 41:17-20).

Tubag 6. Diha sa Buh. 17:29 ang gisultihan ni San Pablo mao kadtong mga pagano didto sa Atenas nga nagsimba og daghang mga diosdios (Buh. 17:16) nga naghunahuna nga ang pagka-Dios anaa sa ilang mga larawan. Apan si San Pablo nagtuo usab nga ang mga larawan naglarawan sa presensya sa Dios (Heb. 9:5).

Tubag 7. Ang gisaway ni San Pablo diha sa Rom. 1:23-24 mao kadtong mga pagano kansang pagsimba sa ilang mga diosdios naglambigit usab sa paghimo og malaw-ay nga mga buhat. Walay labot dinhi ang husto nga paggamit sa mga larawan diha sa pagsimba inubanan sa tinguha sa pagpahimuot sa Dios!

Tubag 8. Diha sa 1 Cor. 6:9-10, ang giingon nga dili makasulod sa langit mao kadtong nakasala og “idolatry” kon pagsimba sa mga bakak nga dios dili ang mga naggamit sa mga larawan sa hustong paagi diha sa pagsimba “iconolatry” nga maoy gibansay sa katawhan sa Dios (2 Kron. 3:3-10).

Tubag 9. Ang nag-una nga tubag igo na usab sa pagtubag niini.

Pagtulon-an: Kinahanglan nga atong tahuron ang mga sagrado nga mga butang ug dapit nga gihalad alang sa balaan nga mga katuyoan nga mopahinumdom nato sa Dios ug sa mga binuhat sa langit. Sa atong pagsud-ong sa mga sagradong larawan atong iampo ngadto sa Dios nga makasunod kita sa atong Ginoo ug sa mga Santos nga gilarawanan nini. Ato sab nga tahuron ang dignidad sa atong isigkatawo nga sama kanato gibuhat sa larawan og panagway sa Dios.

ANG PAG-AMPO SA MGA SANTOS

Panudlo sa Sta. Iglesya – Ang Sta. Iglesya nagtudlo nga kinahanglan ang pag-ampo ngadto sa Dios alang sa kaluwasan, mahitungod sa pagsangpit sa mgaSantos nga tua na sa langit, kini maayo ug mapuslanon. Ang mgaSantos nga naghari uban kang Cristo didto sa langit makaampo alang kanato ug makadungog sila sa atong mga pag-ampo busa makaayo alang kanato ang pagdangop sa ilang panabang. Ang Sta. Iglesya usab nagtudlo nga ang mga anghel ug mga santos sa langit angay sa atong pagtahod ug pagpasidungog.

Pagsupak:

Supak 1. Si San Pablo miingon: “Walay laing manlalaban taliwala sa Dios ug sa tawo, si Cristo nga tawo” (1 Tim. 2:5). Busa dili na kita modangop og laing manlalaban gawas sa bugtong manlalaban nga mao si Cristo.

Supak 2. Si Jesus miingon: “Ako mao ang dalan, ang kamatuoran ug ang kinabuhi. Walay makaadto sa Amahan kondili pinaagi kanako” (Juan 14:6). Busa si Cristo ra ang bugtong dalan ngadto sa Amahan ug dili si Maria o ang mgasantos.

Supak 3. Si San Pedro miingon: “Ang kaluwasan makaplagan diha lamang kaniya, kay wala nay laing ngalan sa tibuok kalibotan nga gihatag sa Dios ngadto sa katawhan nga makaluwas kanato”(Buh. 4:12). Busa dili na ta mosangpit og lain pang ngalan gawas sa ngalan ni Jesus.

Supak 4. Sa sulat ngadto sa taga-Hebreo mabasa: “Ug busa makahimo siya, karon ug sa gihapon sa pagluwas kanila nga moduol sa Dios pinaagi kaniya, kay buhi man siya hangtod sa kahangtoran aron pagpangaliya sa Dios alang kanila” (Heb. 7:25). Igo na nga si Cristo nag-ampo alang kanato!

Supak 5. Ang mga santos nga gisangpit sa mga katoliko dugay nang nangamatay busa dili sila makadungog sa mosangpit kanila tungod kay wala na man silay pagkaamgo: “Ang mga patay dili na makadayeg sa Ginoo” (Sal. 115:17).

Supak 6. Ang mga santos dili angay nga simbahon kay gani si San Pedro midumili man nga simbahon siya ni Cornelio ug miingon: “Tindog, ayaw akog simbaha kay tawo lamang ako” (Buh. 10:25).

Supak 7. Ang mga anghel usab dili angay nga simbahon kay ang usa ka anghel nga buot simbahon ni San Juan mibalibad man sa maong pagsimba ug miingon: “Ayaw kana buhata! Sulogoon lamang ako sa Dios sama kanimo… Maoy simbaha ang Dios” (Pin. 22:8-9).

Supak 8. Ang mahatagan sa pagsimba mao lamang ang Dios. Si Jesus miingon: “Simbaha ang Ginoo nga imong Dios ug siya lamang ang alagari” (Mat. 4:10).

Tubag:

Si Cristo ang atong bugtong manlalaban kabahin sa iyang buhat sa pagpanubos “nga mitugyan sa iyang kaugalingon aron pagluwas sa tanang tawo” (1 Tim 2:6). Apan si San Pablo usab miangkon nga nahimo siyang manlalaban tungod sa Maayong Balita: “ang Dios naghatag kanako sa bulohaton sa pagpanalipod sa ebanghelyo” (Fil 1:16) ug iyang gihisgotan si Moises nga tigpataliwala pinaagi sa iyang paghatag sa Kasugoan ngadto sa katawhan: “Ang Balaod gihatag pinaagi sa mga anghel inabagan sa usa ka tawo nga maoy tigpataliwala” (Gal 3:19).

Ang mga Santos matawag nga manlalaban dili sa pagpanubos kondili diha sa ilang pagka-makaampo alang kanato: “Ang pag-ampo sa tawong matarong dakog kahimoan” (Sant. 5:16). Sa Daang Tugon si Abraham nagpataliwala alang sa katawhan og ang Dios misugot nga dili niya laglagon ang siyudad kon dunay lima lamang ka matarong nga mga tawo nga hikit-an tungod sa pangaliya ni Abraham (Gen. 18:32). Sa panahon sa ilang gubat batok sa mga Amalekanhon, samtang si Moises mag-ampo modaog sila batok sa ilang mga kaaway. Apan kon mohunong si Moises sa pag-ampo ang ilang mga kaaway modaog batok sa mga Israelitas. Dinhi atong makita nga ang pag-ampo ni Moises mas lisod nga buntogon sa mga Amalekanhon kay sa espada ni Josue (Exo. 17:11). Ang katawhan nga nakasala, silotan na unta sa Dios apan wala niya ipadayon tungod sa pag-ampo ni Moises. Ang Ginoo miingon kang Moises: “Gipasaylo ko sila sumala sa imong gihangyo” (Num 14:20). Ang tulo ka mga higala ni Job mideretso silag ampo ngadto sa Dios apan giingnan sila sa Dios sa pagdangop kang Job nga usa ka tawong balaan kay ang pag-ampo ni Job alang kanila maoy iyang pamation (Job 42:8). Sa dihang usa ka magtutuo nga namatay didto sa Jope gipakuha sa mga tinun-an si San Pedro nga didto sa kasikbit nga dapit sa Lida aron mag-ampo alang sa namatay (Buh. 9:36-39). Nganong wala na man lang sila modirektag ampo ngadto sa Dios? Nganong ila pa man nga gisangpit si Pedro? Tungod kay nasayod sila nga ang pag-ampo ni Pedro dakog kahimoan. Sa dihang si San Pablo hiabtan og unos kuyog sa 273 ka mga pasahero sa barko, usa ka anghel mipakita kaniya ug miingon: “Ayaw kahadlok, Pablo… ang Dios, sa iyang kaayo moluwas kaninyong tanan tungod kanimo ” (Buh. 27:23-24) pasabot nga tungod sa mga pag-ampo ni San Pablo.

Ang atong mga kaatbang sa pagtuo mouyon nga ang mga santos makatabang pinaagi sa ilang mga pag-ampo apan kana mahimo lamang samtang sila buhi pa ug uban pa kanato. Apan matud nila nga ang gisangpit sa mga katoliko mga santos nga dugay na nga namatay. Ang Kasulatan nagtudlo kanato nga ang tawo dunay kalag nga dili mamatay uban sa lawas. “Usa ka binoang nga sayop ang panghunahuna nga ang mga matarong nga mga tawo mamatay… daw nag-antos sila sa silot, apan naghupot diay sila sa masaligong paglaom sa pagkawalay kamatayon” (Kaal. 3:2-4). Si Jesus nagtudlo kanato: “Ayaw kahadloki ang makapatay sa lawas apan dili makapatay sa kalag” (Mat. 10:28). Si Moises nga dugay nang namatay nakita sa mga tinun-an nga nakigsulti kang Jesus (Mat. 17:3). Si Jesus nagtudlo sa iyang mga tinun-an nga pagkamatay sa kabos nga si Lazaro gidala siya sa mga anghel ngadto sa kiliran ni Abraham samtang ang dato nga namatay ug gilubong nag-antos didto sa kainit sa kalayo (Luc. 16:22-25). Si Jesus naghisgot ni Abraham, ni Lazaro ug sa dato nga dunay pagkaamgo sa sunod nga kinabuhi luyo sa kamatayon! Ug si San Juan nagmatuod kanato sa dapit nga nahimutangan sa mga kalag sa mga santos: “ug nakita ko ilalom sa halaran ang mga kalag niadtong gipamatay tungod sa ilang pagsangyaw sa pulong sa Dios… misinggit sila, ‘Ginoo nga Labing Gamhanan, balaan ug matuod!’” (Pin. 6:9-10). Bisan kon atua na sila sa pikas nga kinabuhi apan nagpadayon sila sa pagtabang sa mga buhi. Usa ka minatay nga gilubong natandog sa bukog ni Eliseo ug nabuhi (2 Hari 13:21). Busa mahitungod kang Eliseo giingon: “Walay butang nga malisod ra kaayo alang kaniya. Bisan sa namatay na siya, ang iyang lawas naghimog milagro. Sa kinabuhi ug sa kamatayon naghimo siya ug katingalahan nga mga milagro” (Sir. 48:13-14). Liboan ka mga tuig sukad sa pagkamatay sa mga patriarca si Jesus miingon: “Kay didto nahisulat nga miingon ang Dios kang Moises, ‘Ako ang Dios ni Abraham, ang Dios ni Isaac, ug ang Dios ni Jacob.’ Sa ato pa, siya mao ang Dios sa mga buhi, dili sa mga patay” (Mar. 12:26-27). Busa ang mga Santos buhi sila diha sa Dios!

Mahitungod sa mga anghel ania ang giingon sa Kasulatan mahitungod sa ilang pagkamakatabang. Si Jacob tapos sa iyang pagsangpit sa Dios aron manalangin sa iyang mga apo miingon: “Panalanginan unta sila sa Dios nga naggiya kanako hangtod karon. Ang anghel nga nagluwas kanako sa tanang katalagman manalangin unta kanila” (Gen. 48:17-18). Walay nakita nga panagsumpaki si Jacob sa pagsangpit sa Dios dason sa pagsangpit sa iyang anghel! Ug nganong misangpit man si Jacob sa iyang anghel kon wala pa siya magtuo nga ang iyang anghel makadungog kaniya? Si Anghel Raphael mipaila ngadto ni Tobit ug miingon: “Tobit, sa pag-ampo mo ug ni Sara sa Ginoo, ako mao ang nagdala sa inyong mga pag-ampo ngadto sa iyang mahimayaong presensya” (Tob. 12:12). Ug si San Juan midason niini: “Laing anghel nga may dalang bulawang sudlanan sa insenso miabot ug mibarog atubangan sa halaran. Gihatagan siyag daghang insenso aron idugang sa mga pag-ampo sa tanang katawhan sa Dios ug ihalad didto sa halaran nga diha sa atubangan sa trono” (Pin. 8:3). Kon ang mga anghel mao ang tigdala sa atong mga pag-ampo nganong dili man nato sila masangpit sa pagtabang kanato? Si San Pablo miingon: “Busa unsa man diay ang mga anghel? Silang tanan pulos mga espiritu nga nag-alagad sa Dios ug gipadala niya aron pagtabang niadtong maluwas” (Heb. 1:14). Karon kon ang mga anghel nga lahi og kahimtang kay kanato nagtinguha sa atong kaluwasan pinaagi sa ilang pag-ampo dili ba usab diay ang mga Santos nga mga tawo nga sama kanato nga nakasinati sa atong tawhanong kahuyang? Kon ang mga anghel makadungog sa atong mga pag-ampo mao usab ang mga Santos. Si Jesus miingon: “mahisama sila sa mga anghel” (Mat. 22:30). Si San Juan nagmatuod usab: “Ang nasayran nato mao nga inigpadayag na ni Cristo mahisama kita kaniya, kay makita man nato siya sa iyang pagkamao gayod” (1 Juan 3:2). Ug mahitungod sa kahibalo sa mga langitnong binuhat si San Pablo miingon: “Ang nahibaloan ko karon tipik lamang, apan mahingpit ra unya kini, sama kahingpit sa kahibalo sa Dios bahin kanako” (1 Cor. 13:12). Sa dinhi pa siya sa kalibotan si San Pablo miingon: “wala akoy hunong sa pagpasalamat sa Dios tungod kaninyo. Gihinumdoman ko kamo sa akong mga pag-ampo” (Efeso 1:16). Karon nga atua na si San Pablo sa langit mahimo ba nato ang paghunahuna nga nalimot na siya sa iyang mga kaigsoonan nga ania pa sa kalibotan? Kon ang gugma mao ang nag-agda sa mga santos sa pag-ampo alang kanato sa buhi pa sila karon ang gugma mahingpit didto sa langit busa masiguro nato nga mas mosamot ang ilang pag-ampo alang sa ilang mga kaigsoonan nga ania pa sa kalibotan. Kon nakatabang sila kanato sa buhi pa sila, mohunong ba diay ang ilang pagkamakatabang kanato karon nga hingpit na silang nahiusa sa Dios? Angay natong timan-an ang Sta. Iglesya nagtudlo nga ang bisan unsang kaayohan nga atong nadawat tungod sa pangama sa mga santos kining tanan naggikan sa Dios nga mao ang tinubdan sa tanang mga maayong butang (Sant. 1:17). Sama ang buwan nanghulam sa iyang kahayag gikan sa adlaw ang mga santos usab nagkuha sa ilang kahayag gikan ni Cristo nga mao ang Adlaw sa Katarong. Apan angay usab natong timan-an nga gibut-an sa Dios nga dunay mga grasya nga atong madawat gikan kaniya pinaagi sa pag-ampo sa mga Santos.

Tubag 1. Ang bugtong pagka-manlalaban ni Cristo (1 Tim. 2:5) mahitungod sa iyang buhat sa pagpanubos (1 Tim. 2:6). Busa wala mosumpaki niini ang pagka-manlalaban sa mga santos diha sa ilang pagka-makaampo ngadto sa Dios alang kanato sumala sa atong napamatud-an sa unahan.

Tubag 2. Si Cristo mao ang bugtong dalan ngadto sa Amahan (Juan 14:6) kay pinaagi sa iyang kamatayon naabli ang langit alang kanato (Efeso 2:18). Ang mga santos atong dalan kun panig-ingnan sa ilang pagsunod kang Cristo (1 Cor. 11:1, Fil. 3:17).

Tubag 3. Walay laing ngalan nga gihatag nga makaluwas kanato (Buh. 4:12). Kini matuod sa paagi nga si Cristo ang tinubdan sa atong kaluwasan. Ang mga santos makaluwas dili sa ilang kaugalingon kondili ingon nga mga instrumento sa Ginoo (1 Cor. 9:22, Buh. 13:47).

Tubag 4. Kon si Cristo nga atua sa langit nagpadayon sa pag-ampo alang kanato (Heb. 7:25) wala kana magpasabot nga dili na kita maka-ampo alang sa usag-usa tungod kay gibuot sa Dios nga dunay mga grasya nga gikan kaniya nga atong madawat pinaagi sa pag-ampo sa mga santos (Job. 42:8).

Tubag 5. Ang walay kabana mao ang lawas sa minatay (Eccl. 12:7). Apan ang mga kalag sa mga santos atua karon sa langit uban sa Dios (Pin. 6:9-10) ug duna sila pagpakabana alang sa mga buhi (Luc. 16:22-24).

Tubag 6. Si Cornelio bag-o pa nga nakabig busa wala pa katudlo-i sa pagsimba sa usa ka santos kay ang mga pagano nagtuo nga tungod kay ang mga apostoles makahimog milagro mga dios nga nanaog gikan sa langit (Buh. 14:11). Apan ang mga santos masimba sa paagi nga pagtahod ug pagpasidungog kanila (Dan. 2:46, 2 Hari. 2:15).

Tubag 7. Dunay duha ka possible nga husay niining bahina. Una- agi kinig pagtuboy sa kabalaan ni San Juan tungod kay ang mga santos “mahisama na man sa mga anghel” (Mat. 22:30). Ikaduha-ang himaya sa anghel sama sa himaya sa Dios (Oseas 12:4) busa nagtuo si San Juan nga si Jesus ang iyang nakita busa buot niya kining simbahon. Ang anghel masimba usab nianang paagi sa pagtahod ug pagpasidungog sa anghel (Jos. 5:14, Dan. 8:17).

Tubag 8. Ang Dios angay sa labing hataas nga pagsimba nga gitawag og “latria” kay siya ang atong Magbubuhat (Sal. 100:2). Ang mga santos ug mga anghel masimba nianang gitawag og “dulia” kun pagtahod ug pagpasidungog kanila tungod sa ilang kadugtongan ngadto sa Dios nga napamatud-an na sa nag-unang mga tubag.

Pagtulon-an: Kinahanglan nga atong hatagan og pasidungog ang mga anghel ug mgasantos pinaagi sa atong pagsaulog sa ilang kapistahan ug sa pagdebosyon ngadto kanila ug pagsunod sa ilang pagkinabuhi. Ang tawag sa pagbalaan alang sa tanan ug mahimo kini diha sa atong tagsatagsa ka nahimutangan- diha sa atong panimalay, sa atong buhatan ug sa atong palibot. Atong pahimuslan ang mga kahimanan sa pagsantos sa atong kalag pinaagi sa mga pag-ampo ug sa mga sacramento labi na gyod sa sacramento sa pagkompisal ug pagkalawat nga kanunay natong madawat.

PURGATURYO

Panudlo sa Sta. Iglesya- Ang Sta. Iglesya nagtudlo nga gawas sa usa ka dapit sa hingpit nga kalipay nga dulngan sa mga matarong nga mao ang langit ug sa dapit sa walay kataposang silot nga dulngan sa mga dautan nga mao ang impyerno dunay usa ka tunga-tunga nga dapit o kahimtang nga dulngan sa mga kalag nga namatay diha sa kahimtang sa gagmayng sala o niadtong wala pa hingpit makabayad sa kastigo temporal gumikan sa sala. Kining maong dapit kasagaran gitawag kini og purgaturyo. Ang Sta. Iglesya nagtudlo pa gayod nga ang mga kalag sa purgaturyo nag-antos ug mahimo silang katabangan pinaagi sa pag-ampo sa mga buhi labi na gyod saSantos nga Sakripisyo sa Misa.

Pagsupak:

Supak 1. Si San Pablo nag-ingon “gitudloan ko kamo pagkinabuhi sumala sa nasulat” (1 Cor. 4:6) busa kana ra gayong mabasa letra por letra sa Biblia ang tuohan. Matud pa sa Handbook of Catholic Faith p. 461 ang dili nato mabasa ang purgaturyo sa Biblia busa dili kini angay nga tuohan.

Supak 2. Dili tinuod nga dunay gagmayng sala nga angay sa gamay ra nga silot tungod kay matud pa sa apostol: “Kay ang naglapas bisan sa usa lamang ka sugo sa Balaod nakalapas sa tanan” (Sant. 2:10). Busa managsama ra ang tanang sala.

Supak 3. Dili tinuod nga ang mga minatay nag-antos “Ang mga buhi nasayod nga mangamatay sila, apan ang mga patay wala nay mahibaloan bisan unsa… natapos uban kanila ang ilang mga gugma” (Eccl. 9:5-6, Sal. 115:17).

Supak 4. Ang pagganti o pagsilot himoon tapos sa hukom. Apan wala pay hukom tungod kay wala pa man mobalik si Cristo “siya mao ang gipili sa Dios paghukom sa mga buhi ug sa mga patay” (Buh. 10:42). Busa kay wa pa may hukom wala pay nalangit o naimpyerno ug labaw nang wala pay na-purgaturyo!

Supak 5. Sa kataposang hukom duha ra ka dapit ang gihisgotan, langit ug impyerno ra. Kadtong anaa sa tuo ni Cristo mao ang malangit ug kadtong anaa sa wala mao ang maimpyerno (Mat. 25:31-36). Busa wala gyoy purgaturyo.

Supak 6. Matud pa ni San Pedro nga “nasayran ninyo nga ang gibayad aron sa pagluwas kaninyo sa daotang pagkinabuhi… dili butang nga kawad-an ug bili sama sa salapi o bulawan, kay giluwas man kamo sa bililhong dugo ni Cristo” (1 Ped. 1:18-19) busa dili maoy makapaluwas kanang pamisa.

Tubag:

Sa atong pagtuon sa Biblia dili kanunay nga pangitaon nato letra por letra ang usaka panudlo kondili kinahanglan usab nga sabton nato ang atong gibasa: “Kay siya ang naghimo kanamong takos sa pag-alagad sa bag-ong kasabotan nga dili balaod nga sinulat kondili iya sa Espiritu” (2 Cor. 3:6). “Mihatag silag binaba nga hubad sa Balaod sa Dios, ug gipasabot kini aron ang mga tawo makasabot niini” (Neh. 8:8). “Ang maalamon angay nga mosabot sa nahisulat dinhi ug ang masinabuton angay masayod niini” (Oseas 14:9). Ang pagtulon-an mahitungod sa purgaturyo klaro nga gitudlo sa Daang Tugon. Tapos sa usa ka gubat diin dunay mga Judio nga nangamatay, si Judas Macabeo nga nangulo kanila naghimog halad alang sa sala niadtong nangamatay: “Nagpaamot usab siya gikan sa tanan niyang mga tawo, nga mikabat ug 2,000 ka salapi nga plata, ug gipadala kini ngadto sa Jerusalem aron gamiton alang sa usa ka halad alang sa sala. Si Judas naghimo niining hamili nga butang tungod kay nagtuo siya sa pagkabanhaw. Kon wala pa siya magtuo nga ang patay mabanhaw, usa unta ka butang nga binoang ug walay kapuslanan ang pag-ampo alang kanila. Niining malig-on ug diosnon nga hunahuna nga ang tanang mga tawo nga nagtuo sa Dios makadawat sa usa ka ganti nga katingalahan, si Judas nangandam alang sa usa ka halad alang sa sala aron malingkawas sa ilang mga sala sila nga nangamatay” (2 Mac. 12:43-45). Kini nga hitabo nagtudlo kanato sa tulo ka hinungdanong butang: Una- nga gibansay sa katawhan sa Dios ang pag-ampo alang sa ilang mga minatay. Ikaduha- giingon nga ang maong mga pag-ampo maayo ug mapuslanon. Ikatulo- nga ang tuyo sa maong mga pag-ampo aron sila nga nangamatay mabadbaran sa ilang mga sala. Kining pag-ampo alang sa mga minatay nagpasabot nga dunay kahimtang sa mga kalag sa sunod nga kinabuhi nga mahimo pang katabangan sa mga pag-ampo. Karon ang mga kalag nga atua na sa langit wala na magkinahanglan pa sa mga pag-ampo ug ang mga kalag nga atua sa impyerno dili na sab matabangan pa sa mga pag-ampo. Kining maong dapit o kahimtang mao ang gitawag og purgaturyo.

Pag-abot ni Cristo diha sa Bag-ong Tugon, gibadlong ba niya ang mga Judio sa ilang gihimo nga pag-ampo alang sa mga nangamatay? Wala gayod! Hinunoa, si Jesus nagpasabot niini sa iyang pag-ingon: “Ang makasala batok sa Anak sa Tawo mapasaylo, apan ang makasala batok sa Espiritu Santo dili mapasaylo niining kinabuhi o bisan sa sunod nga kinabuhi” (Mat. 12:32). Sa pag-ingon ni Jesus nga ang sala batok sa Espiritu Santo dili mapasaylo bisan sa sunod nga kinabuhi, masabot nato nga duna diay mga sala nga mahimo pa nga mapasaylo sa sunod nga kinabuhi. Karon ang mga sala dili mapasaylo didto sa langit kay wala may mahugaw nga makasulod sa langit ug ang mga sala dili na sab mapasaylo didto sa impyerno tungod kay wala na man didtoy kaluwasan. Busa ang mga gagmayng mansa o buling nga mitapot sa kalag sa takna sa kamatayon pasayloon kini o linisan didto sa purgaturyo. Si San Pablo nagpasabot usab sa pagka-dunay purgaturyo sa iyang pag-ingon: “Sa adlaw ang Ginoo ang buhat sa tagsatagsa ipadayag. Sulayan kini sa kalayo ug sutaon ang iyang matuod nga kalidad. Kon ang iyang buhat hingpit siya makaangkon og ganti, apan kon ang iyang buhat dili hingpit siya mag-antos sa kapildihan apan siya maluwas, wala sapayan nga moagi siya sa kalayo” (1 Cor. 3:13-15). Kining maong kahimtang sa sunod nga kinabuhi nga kalayo apan duna pay kalingkawasan dili kini langit tungod kay ang langit dili man kalayo ug dili sab kini impyerno tungod kay gikan sa kalayo sa impyerno wala na may kaluwasan. Mao kini ang kalayo sa purgaturyo diin ang kalag mag-antos aron siya mahingpit sa dili pa siya mosaka ngadto sa langit nga mao ang puloy-anan “sa mga espiritu sa mga matarong nga nahingpit na” (Heb. 12:23).

Ang pagka-dunay purgaturyo nagsukad sa hustisiya ug kaluoy sa Dios: “Busa maghulat ang Ginoo hangtod nga angay na kamo sa iyang mga kaluoy; ug ikalipay niya ang pagkaluoy kaninyo. Kay ang Ginoo Dios man sa hustisiya” (Isa 30:18). “Ang Dios matarong nga maghuhukom” (Sal. 7:11). “Kay gantihan sa Dios ang tagsatgasa sumala sa iyang binuhatan”(Rom. 2:6). Ngadto sa mga matarong nga niining kinabuhia nakaabot nianang kahingpitan nga angay na silang mahiusa gilayon sa Dios, ang Dios moganti kanila sa kinabuhing dayon (Rom. 2:7). Ngadto sa mga dautan nga hangtod sa ilang kamatayon walay paghinulsol ang ilang dulngan mao ang silot nga walay kataposan (Rom. 2:8). Apan kadtong namatay diha sa kahimtang sa grasya apan dunay gagmayng mansa o buling nga mitapot sa ilang kalag- mga sala sa kakulang sa pailob o dili ba kaha tungod sa tawhanong kahuyang nga dili tinuyoan- itambog ba sila sa Dios ngadto sa impyerno uban sa mga mananapaw ug sa mga mamumuno? Dili! Ang hustisiya ug ang kaluoy sa Dios dili motugot niana “apan ang sulugoon nga wala masayod unsa ang gusto sa iyang agalon, ug makabuhat og butang nga tungod niini angay siyang latoson, silotan sa diriyot nga latos” (Luc. 12:48). Pasudlon ba sab sila dayon ngadto sa langit? Dili usab, ug kini gumikan sa kaputli ug kabalaan sa Dios, “Apan walay bisan unsa nga hugaw makasulod sa siyudad” (Pin. 21:27). Busa kini sila moagi una og usa ka dapit nga linisanan: “pagalinisan ko sila pinaagi sa espiritu sa kalayo ug sa espiritu sa siga” (Isaias 4:4). Ang pagputli sa atong kalag magsugod niining kinabuhia apan kon dili nato makab-ot ang kahingpitan adto kini mahitabo sa purgaturyo. Si Jesus miingon: “Ug timan-i: bilanggoon ka didto hangtod kabayran mo sa hingpit ang imong multa” (Mat. 5:26).

Tubag 1. Ang dili ipadawat diha sa 1 Cor. 4:6 mao kadtong mga pagtulon-an nga nahisupak sa nasulat (1 Cor.14:37-38). Ang pulong “purgaturyo” dili mabasa apan ang pagkanaa sa maong dapit o kahimtang gipasabot sa Biblia sumala sa atong nang napamatud-an (2 Mac.12:43-45, Mat.12:32, 1 Cor.3:13-15).

Tubag 2. Ang gipasabot sa Sant.2:10 mao ang paglapas sausa ka sugo sa grabe nga paagi (Sant.2:11) igo na nga makalaglag sa tawo (Eze. 33:13). Dunay sala nga mosangpot sa kamatayon apan duna say sala nga dili mosangpot sa kamatayon nga ikaampo pa (1 Juan5:16-17).

Tubag 3. Ang gihisgotan sa Eccl. 9:5-6 nga wala nay kaalam ni kahibalo ug wala nay gugma referido sa lawas sa minatay (Sal. 49:14). Apan ang espiritu kun kalag sa tawo moatubang sa hukmanan sa Dios aron hukman sumala sa iyang nabuhat maayo ba o dautan (Eccl. 12:7, 2 Cor.5:10).

Tubag 4. Ang paghukom nga himoon sa pagbalik ni Cristo mao ang hukom nga kinatibuk-an (Buh.10:42, Mat. 25:31-36). Apan dunay hukom nga tinagsa nga himoon sa takna sa kamatayon (Heb.9:27, Sir.11:26). Pruyba nga duna nay hukom kay duna na may nalangit (Pin. 6:9-10).

Tubag 5. Duha ra ka dapit ang gihisgotan sa Mat. 25:31-36 tungod kay nianang higayona mawala na man ang purgaturyo. Sa dili pa himoon ang kataposang hukom pasiunhan kini sa pagbanhaw sa tanang minatay (Jn. 5:28-29)–ug kini naglakip niadtong atua sa purgaturyo nga mahiapil niadtong malangit.

Tubag 6. Ang Misa mao ang katumanan sa tagna sausa ka hingpit nga halad nga himoon kada adlaw ug dili kini kabayran (Mal.1:11). Ang pamisa dili bayad sa misa kondili suhol sa kahago sa pari nga naghalad. Ug kabubut-on sa Dios nga kadtong nag-alagad sa altar may bahin sa halad (1 Cor.9:13-14) ug siSan Pablo midawat og suhol sa iyang kahago (2 Cor. 11:8).

Pagtulona-an: Kinahanglan nga ato kanunay nga hinumdoman ang mga kalag sa purgaturyo diha sa atong mga pag-ampo labi na gyod ang pagpamisa alang kanila. Maningkamot usab kita sa paglikay bisan sa gagmayng sala kay kon ato kining madala ngadto sa kamatayon ato kining antosan didto sa purgaturyo ug mohimo usab kita sa pagpamayad sa atong mga sala pinaagi sa pagbuhat og maayo ug sa pagdawat og mga indulhensya nga gihatag sa Simbahan.

ANG PAGKAPANGULO NI PEDRO

Panudlo sa Sta. Iglesya – Ang Sta. Iglesya nagtudlo nga si Cristo naghatag ngadto ni Pedro sa labawng gahom ug katungod sa pagdumala sa iyang Iglesya ug ang maong katungdanan gihuptan sa iyang mga sumusunod nga mao ang Obispo sa Roma kun Sto. Papa. Busa, aron mahimong tinuod nga sumusunod ni Cristo ang tanang mga kristohanon, ang mga kaparian ug ang mga layko, kinahanglan nga mahiusa sa pangagamhanan sa Roma, diin si Pedro nagdumala diha sa iyang mga sumusunod. Ang Sta. Iglesya nagtudlo pa gayod nga ang Sto. Papa, kon siya manudlo ginamit ang iyang katungdanan isip sumusunod ni San Pedro ug labawng pangulo sa tibuok Simbahan mahitungod sa tulohoan ug moralidad alang sa tanang mga katoliko dili siya masayop sa iyang pagpanudlo pinaagi sa talagsaong panalipod saEspiritu Santo nga gisaad ni Cristo.

Pagsupak:

Supak 1. Dili si Pedro maoy pangulo sa Iglesya kondili si Cristo, “si Cristo ang ulo sa Iglesya nga mao ang iyang lawas” (Col. 1:18).

Supak 2. Ang Biblia klaro nga nagtudlo, dili nga ang Iglesya gitukod diha ni Pedro, kondili nga “ang bato nga sukaranan mao si Cristo” (Efeso 2:20)

Supak 3. Ang ‘petros’ nga mao si Pedro dili mahitabo nga patukoranan tungod kay nagkahulogan kini ug gamay nga bato kondili Petra nga nagpasabot sa pagtuo nga gipadayag ni Pedro (Mat. 16:16,18).

Supak 4. Kadtong mga yawi nga nadawat ni Pedro wala maghimo kaniya nga labaw sa ubang mga apostoles tungod kay sila usab nakadawat sa maong katungod (Mat. 18:18).

Supak 5 . Si Jesus mitawag ni Pedro og satanas (Mat. 16:23) busa klaro nga si Jesus wala gayod maghimo ni Pedro nga pangulo.

Supak 6. Ang labaw mao ang mopadala, apan si Pedro gipadala sa ubang mga apostoles ngadto sa Samaria kuyog ni Juan busa wala siya ilha nga labaw (Buh. 8:14).

Supak 7. Dili tinuod nga dili masayop ang papa tungod kay sumala sa Kasulatan giingon nga ang tanang tawo makasasala (Jer. 10:23)

Supak 8. Si Pedro, nga giangkon sa mga katoliko nga una nilang papa, gisaway ni Pablo tungod kay nasayop siya (Gal.2:11).

Tubag:

Sa Daang Tugon ang katawhan sa Israeldunay makita nga pangulo. Aron paghusay sa kagubot tali kanila wala sila mo-apilar direktamente sa Kasulatan kondili dunay labawng pari nga gipili sa Dios isip maoy labawng maghuhukom alang sa iyang katawhan (Deut. 17:8-12). Sa ilang paglingkawas gikan sa Ehipto si Moises ang giila nga pangulo (Exo. 33:12-14) ug si Josue maoy nahimong pangulo puli ni Moises (Deut. 31:1-8). Bisan kon ang Dios maoy matuod nga pangulo sa iyang katawhan (Sal. 136:16) apan duna gyoy makita nga pangulo nga iyang gipili.

Sa Bag-ong Tugon ang Iglesya mao ang bag-ong katawhan sa Dios diin si Cristo mao ang dili makita ug espirituhanon nga pangulo (Col. 1:18). Apan kining pagkapangulo ni Cristo iya kining gilugway ngadto ni Pedro isip makita nga pangulo sa iyang Iglesya inigsaka na niya sa langit. Si Pedro ang gihatagan niya sa mga yawi sa gingharian sa langit, “Ikaw mao si Pedro ug sa ibabaw niining maong bato pagatukoron ko ang akong Iglesya ug bisan gani ang ganghaan sa hades dili makabuntog niini. Ihatag ko kanimo ang mga yawi sa gingharian sa langit, ang imong gapuson dinhi sa yuta gapuson usab didto sa langit ug ang imong hubaran dinhi sa yuta mahinubaran usab didto sa langit” (Mat. 16:19). Ug kining mga yawi nagpasabot sa gahom kun autoridad sa pagkapangulo, “sul-oban ko siya sa imong bisti, ug baksan ko siya sa imong bakos, ug itugyan ko kaniya ang imong gahom; mahimo siyang pangulo sa mga molupyo sa Jerusalem ug sa Juda. Ug ihatag ko kaniya ang mga yawi sa balay ni David; siyay moabli niini ug walay makasira; mosira niini ug walay makaabli” (Isa. 22:21-22). Si Jesus miangkon nga siya mao ang “maayong magbalantay sa panon” (Jn. 10:16) ug sa wala pa siya mosaka sa langit siya mitugyan sa tibuok panon- mga karnero ug mga nating karnero- ngadto sa pag-atiman ni Pedro (Jn. 21:15-17). Ang mga karnero nagpasabot sa katawhan sa Dios (Sal. 79:13) ug ang magbalantay pangulo sa panon (Jer. 25:34). Si Pedro ang mopasib-sib dili lamang sa mga nating karnero (mga layko) kondili lakip usab sa mga karnero (obispo ug mga kaparian). Sa unsa man? Dayag na lang nga sa lonsay nga pagtulon-an!

Diha sa Daang Tugon giusab sa Dios ang ngalan ni Abram ngadto sa Abraham sa dihang iya siyang gipili aron mahimong amahan sa usa ka dakong nasod (Gen. 17:5). Sa Bag-ong Tugon giusab ni Jesus ang ngalan ni Simon ngadto sa Pedro (Aramaico “Kephas”) nga sa ato pa batong bantilis (Jn. 1:42). Unsa may tuyo sa pag-usab sa maong ngalan? Aron pagpasabot nga diha ni Pedro- isip makita nga pangulo- ipatukod ni Cristo ang iyang Iglesya. Si Cristo mao ang magtutukod sa balay (Mat. 7:24) ug ang balay nagkahulogan sa Iglesya (1 Tim. 3:15) ug gibut-an ni Jesus ang pagtukod niini diha ni Pedro (Mat. 16:18). Ang maong katungdanan wala mohunong pagkamatay ni San Pedro tungod kay ang Iglesya dili man mahanaw (Mat. 28:20)busa nahipasa kini ngadto sa iyang mga susmusunod tungod kay dili nato mahunahuna nga motukma kini sa Diosnong kaalam nga pasagdan ni Cristo ang iyang katawhan nga walay makita nga mangulo kanila! Sa gabii sa iyang pagpasakit si Cristo mihimo siya og pinasahi nga pag-ampo ug pasalig nga ang pagtuo ni Pedro (sa ato pa ang iyang panudlo) dili mabuntog ug siya ang molig-on sa iyang mga igsoon sa pagtuo (Luc. 21:31-32). Ngano man? Tungod kay si Cristo nasayod nga diha ni Pedro mahisandig ang kabudlay sa pagdumala sa tibuok Iglesya. Sa iyang unang sulat si San Pedro nag-awhag sa mga kaobispohan niadtong panahona, “Naghangyo ako sa mga pangulo diha sa inyong iglesia, ingon nga ako pangulo usab sama kaninyo” (1 Ped. 5:1). Kini nga pagpahimangno sa mga pangulo diha sa iglesia mahimo lamang sa labaw nga pangulo diha sa panon ni Cristo!

Diha sa mga Buhat sa mga Apostoles nga maoy nagtali sa mga panghitabo human si Cristo misaka sa langit makita nato ang nag-una nga papel nga gihuptan ni Pedro: sa pagpili sa mopuli ni Judas ang iyang sugyot gitamod sa iyang mga kauban (Buh. 1:16); siya ang unang miwali sa adlaw sa Pentecostes samtang ang iyang mga kauban namati kaniya (Buh. 2:14-41); mihimo siya sa unang milagro (Buh. 5:15); mibarog siya nga maghuhukom kang Ananias ug Saphira(Buh. 5:1-11); siya usab ang mipakanaog sa hukom ngadto kang Simon Magus (Buh. 8:20-21);siya ang mihukom sa pagdawat ni Cornelio (Buh. 10:4-5) ug sa mga Gentil nga nangakabig(Buh. 11:1-18); sa dihang siya napreso, ang tibuok Iglesya nag-ampo alang kaniya (Buh. 12:5); siya ang mihusay sa kagubot didto sa konsilyo sa Jerusalem ug ang iyang mga kauban miuyon kaniya (Buh. 15:7). Kini nga mga pruyba igo na kining momatuod ngadto sa matinud-anon nga mobasa sa Biblia labot sa pagkapangulo ni Pedro.

Tubag 1. Si Cristo mao ang nagpabilin nga espirituhanon ug dili makita nga pangulo (Col. 1:18) apan ang iyang pagkapangulo iyang gilugway ngadto ni Pedro isip makita nga pangulo (Mat. 16:19).

Tubag 2. Tinuod nga si Cristo mao fundamento nga bato nga sukaranan (Efeso 2:20) ug si Pedro gihimo ni Cristo nga “kephas=bato” nga lugway kaniya (Jn. 1:42) busa wala kini sumpaki.

Tubag 3. Ang petros ang gigamit sa griego pagpasabot ni Pedro ug dili ang Petra tungod kay si Pedro lalaki man. Apan sa aramaico ang gisulti ni Jesus mao kini: “Ikaw si Kepha ug si ibabaw niining Kepha pagatukoron ko ang akong iglesya” (Mat. 16:18). Klaro nga ang bato nga gipasabot ni Cristo mao si Pedro.

Tubag 4. Nadawat sa ubang mga apostoles ang gahom sa pagdili ug pagtugot sumala sa katungdanan nga gitugyan ni Cristo sa matag usa kanila isip mga kauban ni Pedro sa pagdumala sa panon ni Cristo apan nadawat ni Pedro ang maong gahom alang sa tibuok Iglesya nga gitugyan ni Cristo ngadto kaniya (Mat. 16:18-19, Jn.21:15-17).

Tubag 5. Ang pulong satanas sa hebreo “satana” nagpasabot og babag. Ang tawhanong pagbati ug hunahuna ni Pedro maoy wala mahitukma sa plano ni Jesus sa pagpanubos (Mat. 16:21, 23) apan dili sabton nga iyang gikuhaan sa katungod si Pedro sama nga si Jesus sa ubang mga okasyon mibadlong usab sa mga apostoles sa walay pagkuha sa ilang katungod sa pagkapinili.

Tubag 6. Kon ang pangulo sa nasod maoy ipadala sa senado alang sa usa ka misyon ngadto sa laing nasod nagpasabot lang kini sa kahinungdanon sa maong misyon apan dili nga mihunong na ang pagkapangulo sa presidente. Si Pedro nagtuman lang sa gisugo ni Cristo nga ang labaw maoy alagad sa tanan (Mat. 23:11).

Tubag 7. Ang Sto. Papa dili “impeccable” kun dili makasala. Sama sa ubang mga sakop sa Iglesya kinahanglan gihapon nga siya nga makigbisog batok sa sala. Ang Sto. Papa “infallible” kun dili masayop diha sa iyang pagpanudlo opisyal alang sa tanan labot sa tuluhoan ug pamatasan

tungod kay ang iyang aprobahan dinhi sa yuta aprobahan didto sa langit (Mat.16:19) ug si Jesus dili mahimong mo-aprobar og sayop nga pagtulon-an busa ang Ginoo mohatag gyod kaniya sa talagsaong panalipod aron dili siya makapanudlog sayop (Luc. 21:31-32).

Tubag 8. Ang pagsaway ni Pablo kang Pedro dili mahitungod sa doctrina ug moralidad kondili labot sa batasan nga gipakita ni Pedro didto sa Antioquia nga milikay sa pagkigsalo uban sa mga dili judio aron dili mahimangod ang iyang isigka-judio ngadto kaniya (Gal. 2:12). Kon si Pablo mibadlong ni Pedro dili sabton nga wala siya motamod sa katungod ni Pedro. Sa laing bahin si Pablo mibadlong ni Pedro kay nasayod siya nga tungod sa dako nga katungdanan nga gihuptan ni Pedro nga mas dakog influencia ngadto sa mga tawo ang mga buhat ni Pedro kay ni bisan kinsa.

ANG INDULHENSYA

Panudlo sa Sta. Iglesya.- Ang Sta,. Iglesya nagtudlo nga ang indulhensya mao ang pagkuha sa kastigo temporal gumikan sa sala nga napasaylo na. Niini, angay nga bantayan nga ang indulhensya way kalabutan sa pagpasaylo sa sala kay kini adto man himoon sa kompisalan kondili mahitungod kini sa pagtangtang sa kastigo temporal nga possible pa nga mahibilin agad sa kahugot sa paghiunulsol nga gihimo sa makasasala. Bisan kon ang sala napasaylo na apan gipangayo sa hustisiya sa Dios nga kinahanglan nga bayran sa hingpit ang kadaut nga miresulta gumikan sa sala. Kining kastigo temporal dili kini nato hunahunaon nga pagpanimalos nga gipahamtang sa Dios tungod sa atong paglapas sa iyang mga sugo kondili mao kini ang resulta nga nagsukad sa kinaiya sa sala. Ang kastigo temporal mahimong atong antosan dinhi sa kalibotan ug kon dili nato hingpit nga kabayran niining kinabuhia adto nato kini antosan sa purgaturyo. Ang Indulhensya mapuslanon alang sa mga buhi ug sa mga kalag sa purgaturyo nga nag-antos pa sa kastigo temporal tungod sa ilang mga sala nga nahimo sa dinhi pa sila sa kalibotan. Alang sa mga buhi ang Sta. Iglesya makahatag og indulhensya pinaagi og “absolution” apan alang sa mga kalag sa purgaturyo sa Sta. Iglesya makapadangat niini ngadto kanila pinaagi og “supplication” kun pagpangaliyupo.

Pagsupak:

Wala na kinahanglana ang pagdawat og indulhensya kondili ang paghinulsol nga nagsukad sa atong gugma sa Dios, “ang gugma mopasaylo sa tanang kalapasan” (Prob. 10:12), “Labaw sa tanan, paghigugmaay kamo sa kinasingkasing gayod, kay ang gugma nagtabon sa daghang mga sala” (1 Ped. 4:8). Wala na kinahanglan ang pagpamayad sa atong bahin kay gihimo na ni Cristo ang hingpit nga pamayad, “Kay naluwas kita tungod sa kamatayon ni Cristo, sa ato pa, napasaylo na ang atong mga sala” (Efeso 1:7). “Gipapas niya ang tanan tang mga utang lakip ang mga kasabotan bahin niini ug giwagtang niya ang tanan pinaagi sa paglansang niini didto sa krus” (Col. 2:14). Didto sa krus si Jesus miingon, “Natapos na” (Jn. 19:30) busa wala na kinahanglana ang pag-antos sa atong bahin kay si Cristo nag-antos na man alang kanato.

Tubag:

Ang salang mortal dunay nalambigit nga duha ka matang sa silot ug kini mao kastigo eterno ug kastigo temporal. Ang usa ka tawo nga nagbuhat og salang mortal ug unya namatay nga wala maghinulsol silotan sa kastigo nga walay kataposan nga mao ang impyerno, “Apan ipahamtang sa Dios ang iyang kasuko ug kapungot sa mga tawo nga naghunahuna sa ilang kaugalingon ug nagsalikway sa kamatuoran aron pagbuhat sa daotan” (Rom. 2:8). Ang makapalikay nato niining maong kastigo mao ang atong paghimo ug maayo nga pagkompisal ngadto sa pari kay sila gitugyanan man ni Cristo sa gahom sa pagpasaylog mga sala, “Kon pasayloon ninyo ang mga sala sa mga tawo, gipasaylo kini; kon ang ilang mga sala dili ninyo pasayloon, dili usab kini pasayloon” (Jn. 20:23). Apan ang pagpasaylo sa sala dili sama sa pagwagtang sa kastigo temporal gumikan sa sala. Mahimo nga ang makasasala gipasaylo na sa Dios apan duna gihapon siyay mahiagoman nga kastigo temporal gumikan sa iyang mga sala. Si Miriam nga nakasala gipasaylo sa Dios apan ang Dios miingon kang Moises, “Pagawasa siya sa kampo sulod sa pito ka adlaw ug pagkatapos niana mahimo na nga pasudlon siya” (Num. 12:14). Ang Dios mipasaylo sa sala sa katawhan apan siya miingon, “Gipasaylo ko sila sumala sa imong gihangyo. Apan sa pagkatinuod, samtang buhi ako, ug ang tibuok kalibotan mapuno sa himaya sa Ginoo, walay mabuhi niining mga tawhana nga makasulod niadtong yutaa” (Num. 14:20-21). Bisan si Moises ug Aaron nahiagom usab sa kastigo temporal. Ang Dios miingon kanila, “Kay wala man ako tuohi ninyo, aron balaanon ako sa mga tawo sa Israel, dili kamo maoy mangulo sa mga tawo ngadto sa yuta nga akong ihatag kanila” (Num. 20:12). Si David bisan sa iyang paghinulsol apan nahiagom gihapon sa kastigo temporal. Si Natan miingon ngadto kaniya, “Gipasaylo sa Ginoo ang imong sala ug dili ka niya patyon. Apan kay pinaagi niining buhata imo mang gipasipad-an ang Ginoo, mamatay ang bata nga matawo kanimo” (2 Sam. 12:13-14). Kining maong kastigo kon dili nato kabayran niining kinabuhia adto kini antosan sa purgaturyo, “Niadtong adlawa ang buhat sa tagsatagsa sulayan pinaagi sa kalayo… kon ang iyang buhat dili hingpit siya mahiagom sa kastigo apan siya maluwas apan moagi una og kalayo” (1 Cor. 3:13-15). Si Jesus nagtudlo kanato sa paghimog pamayad samtang buhi pa kita, “pakighusay kaniya samtang may panahon pa ug wala pa kamo moabot didto; kay kon kamo moabot na sa hukmanan, itugyan ka niya sa huwes… ug timan-i: bilanggoon ka didto hangtod kabayran mo sa hingpit ang imong multa” (Mat. 5:26).

Ang pagtulon-an sa indulhensya gipasukad sa tulo ka hinungdanong panudlo: 1) gahom sa mga yawi. Ang makababag sa atong hingpit nga pag-ambit sa Iglesya dinhi sa yuta ug sa pagsulod ngadto sa langit mao ang sala ug ang silot temporal gumikan sa sala. Ang mga punoan sa Sta. Iglesya gihatagan sa Dios dili lamang sa gahom sa pagpasaylog mga sala kondili sa pagkuha usab sa kastigo temporal gumikan sa sala human kini mapasaylo sa kompisalan. Si Jesus miingon ngadto ni Pedro, “Ihatag ko kanimo ang mga yawi sa Gingharian sa langit; ang imong gapuson dinhi sa yuta gapuson usab didto sa langit; ug ang imong hubaran dinhi sa yuta, mahinubaran usab didto sa langit” (Mat. 16:19). Ngadto sa mga apostoles si Jesus miingon, “ang inyong idili dinhi sa yuta idili usab didto sa langit; ug ang inyong itugot dinhi sa yuta, itugot usab didto sa langit” (Mat. 18:18). Tungod niini nga gahom, ang Sto. Papa ug mga ka-Obispohan makahatag og indulhensya. 2) tigomanan sa grasya. Pinaagi sa kamatayon ni Cristo iyang nadaog alang kanato ang walay kinutuban nga bahandi sa grasya nga sobra kaayo nga ibayad sa atong mga utang “kay kon daghan ang nangamatay tungod sa pagpakasala sa usa ka tawo, labi pang dako ang grasya ug ang gasa sa Dios nga mabatonan sa daghang mga tawo pinaagi sa usa ka tawo nga mao si Jesu-Cristo” (Rom. 5:15). Nadugang niini mao ang mga merito sa mga santos tungod sa ilang giantos nga sobra kaayo nga ibayad sa ilang mga kasal-anan, “Kay pinaagi sa akong mga giantos nakatabang ako paghingpit sa wala pa matapos nga mga pag-antos ni Cristo alang sa iyang lawas nga mao ang iglesia” (Col. 1:24). Ang buluhaton sa pagpadangat niining maong grasya sa matag usa kanato gitugyan ni Jesus ngadto sa iyang Iglesya, “Isipa kami nga mga sulugoon ni Cristo nga gitugyanan sa mga tinagong kamatuoran sa Dios” (1 Cor. 4:1). 3) panaghiusa sa mga santos. Ang tanang sakop sa Iglesya dunay kalambigitan sa usag-usa tungod kay nahiusa man ang tanan diha sa usa ka lawas ug tungod niini ang mga lig-on nga bahin makatabang sa huyang nga bahin. “Daghan ug mga bahin ang atong lawas, ug ang matag bahin niini may kaugalingong bulohaton. Kita usab, bisan daghan, usa lamang ka lawas nga nahiusa kang Cristo, ug nalambigit kita sa usag-usa ingon nga nagkalainlaing bahin sa usa ka lawas”(Rom. 12:4-5). “Busa walay pagkabahinbahin sa lawas, kondili ang tanang bahin may samang pagtagad sa usag-usa. Kon ang usa ka bahin sa lawas mag-antos, ang ubang bahin mag-antos usab; kon daygon ang usa ka bahin, ang tanang bahin makaambit sa kalipay” (1 Cor. 12:25-26). Kini nagtudlo kanato nga diha sa mga sakop sa Sta. Iglesya dunay panag-ambitay sa mga maayong gasa sa grasya.

Ang Sta. Iglesya nag-ila sa duha ka matang sa indulhensya: indulhensya partial nga mopapas sa bahin lamang sa kastigo temporal ug ang indulhensya plenarya nga mopapas sa tibuok bayranan sa kastigon temporal. Ang mga kondisyon sa pagdawat sa indulhensya plenarya mao kining mosunod: 1) kinahanglan nga anaa sa kahimtang sa grasya. Si Jesus miingon, “Kon wala ako, wala kamoy mahimo” (Jn. 15:5). Makab-ot kini nato pinaagi sa pagkompisal ug sa pagkalawat. 2) kinahanglan nga ang modawat sa indulhensya andam nga mopailwaom sa autoridad (Sto. Papa o Obispo) nga naghatag, “Ug kon dili siya mamati sa iglesya, isipa siya nga usa ka langyaw o kobrador sa buhis” (Mat. 18:17). 3) kinahanglan ang tuyo sa pagdawat busa ato kining pangayoon, “pangayo kamo, ug kamo hatagan” (Mat. 7:7). 4) ang pagbuhat sa tulomanon nga gitudlo sa Sta. Iglesya sama pananglit sa pagbasa sa Kasulatan, paghimo sa mga acto sa debosyon sama sa pag-rosaryo ug pag-estasyon sa krus, sa pag-apil sa prosesyon, sa pagduaw sa mga “pilgrim center,” ug sa mga acto sa pagpasakit ug paghigugma sa isigkatawo. Ang Sta. Iglesya dunay gahom sa paghimo og mga lagda o tulomanon alang sa mga sakop, “Sa ilang pag-agi sa mga kalungsoran ilang gitugyan ngadto sa mga magtutuo ang mga lagda nga gikauyonan sa mga apostoles ug sa mga pangulo sa iglesia sa Jerusalem, ug gipahimangnoan sila sa pagtuman niini” (Buh. 16:4).

Ang pagtulon-an sa indulhensya dili masupak sa mga teksto nga gigamit sa atong mga kaatbang. Ang giingon sa Panultihon nga “ang gugma mopasaylo sa tanang kalapasan” nagpasabot kini nga ang dunay tinuod nga paghigugma sa iyang isigkatawo makamao gyod nga mopasaylo ug dili magdumot. Ang kompleto nga pasahe mao kini, “Makasamok ang pagdumot, apan ang gugma mopasaylo sa tanang kalapasan” (Prob. 10:12). Ang giingon nga “ang gugma nagtabon sa daghang mga sala” (1 Ped. 4:8) labot gihapon kini sa atong relasyon ngadto sa atong isigkatawo nga kinahanglan andam sa kita sa paghikalimot sa mga kasaypanan nga nabuhat nganhi kanato sa atong isigkatawo. Tinuod nga pinaagi sa dugo ni Cristo midangat kanato ang kapasayloan sa atong mga sala apan kinahanglan usab nga kita mohimo sa atong bahin sama sa pagtuo ug paghinulsol, ug sa pagdawat sa mga kastigo temporal gumikan sa atong mga sala ingon nga gasa gikan sa Dios aron kita mahingpit. “Kon kastigohon kita, makasubo kini kanato inay makalipay. Apan sa kaulahian kadtong nakadawat sa maong pagpanton makaani sa kinabuhing matarong ug ganting malinawon” (Heb. 12:11). Ang gipasabot ni San Pablo diha sa Col. 2:14 mao kadtong mga balaod sa Daang Tugon nga gipahunong na ug ang wala magtuman niadto dili na isipon nga sad-an kay si San Pablo mipadayon sa pag-ingon, “Busa ayaw ninyo itugot nga may magsaway kaninyo sa inyong kan-on o imnon, o bahin sa mga adlaw nga balaan, o sa pangilin sa bag-ong bulan… Kining tanan mga landong lamang sa mga butang nga umaabot, apan ang katumanan mao si Cristo” (Col. 2:16-17). Ang pag-ingon ni Jesus nga “natapos na” mahitungod kini sa iyang misyon sa pagpanubos kanato apan kita usab gitawag aron sa pag-ambit sa mga pag-antos ni Cristo, “Kay gihatagan kamo sa pribilihiyo, dili lamang sa pagtuo kang Cristo, kondili sa pagpasakit usab tungod kaniya” (Fil 1:29).

BUNYAG SA BATA

Panudlo sa Sta. Iglesya – Ang Sta. Iglesya nagtudlo nga ang sacramento sa bunyag mao ang una sa mga sacramento nga atong madawat busa mao kini ang ganghaan ngadto sa atong espirituhanong kinabuhi. Ang bunyag mopapas sa salang panulondon ug mopasaylo sa mga salang buhatnon ug mowagtang sa kastigo temporal busa ang nabunyagan usa na ka bag-ong binuhat ug wala nay nahibilin diha kaniya nga gikaligutgotan sa Dios. Pinaagi niining maong sacramento madawat nato ang kinabuhi sa Dios (grasya nga makasantos) ug mahiusa kita ngadto ni Cristo ug mahimo kitang sakop sa lawas nga mistiko ni Cristo nga mao ang Iglesya . Sa pagbunyag kanato atong nadawat ang tulo ka diosnong birtud sa pagtuo, paglaom ug paghigugma sa Dios ug ang mga gasa sa Espiritu Santo. Tungod kay ang mga gagmayng bata natawo man diha sa kahimtang sa salang panulondon busa kinahanglan usab nga sila padawaton sa bunyag. Matud ni San Augustine nga, “ang salang panulondon mitapot sa kalag sa bata hawa sa iyang kasayuran busa mahimo sab kini nga kuhaon pinaagi sa bunyag hawa sa iyang kasayuran.”

Pagsupak:

Supak 1. Ang bata bisan kon walay bunyag malangit gihapon kay si Jesus miingon: “kay ang Gingharian sa Dios ila sa sama niining mga bataa” (Mar. 10:14). Busa dili kinahanglan nga bunyagan ang bata.

Supak 2. Si Jesus miingon “Isangyaw kining Maayong Balita… Ang motuo ug magpabunyag maluwas” (Mar. 16:15-16) busa sa dili pa bunyagan, walihan una ug patuohon. Ang mga gagmayng bata wala pay pagtuo ug dili pa makasabot sa wali busa dili angay nga bunyagan.

Supak 3. “Ang tagsatagsa kaninyo kinahanglan maghinulsol ug magpabunyag” (Buh. 2:38) busa sa dili pa bunyagan pahinulsolon una. Ang mga bata dili pa makahinulsol busa walay labot sa bunyag.

Supak 4. Si Jesus dako na nga nagpabunyag (Mat. 3:13-16) ug siya mao ang atong panig-ingnan (1 Ped. 2:21). Busa dako ra gyod ang angay nga bunyagan.

Supak 5. Ang sala mao ang paglapas sa balaod (1 Juan 3:4) ug ang mga bata wala pay nahimo bisan unsa nga kalapasan (Rom. 9:11) busa ang mga bata walay sala ug dili angay nga bunyagan.

Supak 6. Dili tinuod nga ang bata dunay salang panulondon, “Ang anak dili mag-antos sa sala sa iyang amahan” (Eze. 18:20).

Supak 7. Ang formula nga gamiton sa pagbunyag mao ang ngalan ni Jesus ug dili trinitarian, “Busa misugo siya nga bunyagan sila sa ngalan ni Jesu-Cristo” (Buh. 10:48).

Supak 8. Ang paagi sa pagbunyag pagtusmaw kun “immersion” ra gayod, “Tungod niini, sa pagbunyag kanato gilubong kita uban kaniya…” (Rom. 6:4).

Tubag:

Ang mga bata apil sa planosa Dios sa kaluwasan, “kay kabubut-on sa Dios nga ang tanang tawo maluwas ug mahibalo sa kamatuoran” (1 Tim. 2:4). Si Jesus miingon, “ang inyong Amahan nga atua sa langit dili buot nga may mawala bisag usa niining mga gagmayng bata” (Mat. 18:14). Si Jesus nagtudlo kanato sa usa sa mga kondisyon aron ang tawo makasulod sa langit, “Walay makakita sa gingharian sa Dios gawas kon siya matawo pag-usab” (Jn. 3:3). Ug sa unsa mang paagiha nga mahitabo kini? Si Jesus mipadayon sa pagtudlo, “Sultihan ko ikaw: walay makasulod sa gingharian sa Dios gawas kon matawo siya pinaagi sa tubig ug sa Espiritu” (Jn. 3:5). Gipasabot kanato ni Jesus nganong kinahanglan nga ang tawo matawo pag-usab pinaagi sa tubig ug sa Espiritu, “Ang gianak sa tawo, tawo usab; ug ang gianak sa Espiritu, espiritu usab”(Jn. 3:6). Ang bata nga gihimugso niining kalibotana gianak sa tawo busa tawo usab (Jn 16:21)ug kinahanglan pa siya nga matawo pag-usab pinaagi sa tubig ug sa Espiritu aron siya mahimong anak sa Dios. Ang tubig dinhi nagpasabot sa bunyag, “Walo lamang ka tawo ang misulod sa arka ug naluwas sa tubig nga naghulagway sa bunyag nga karon nagluwas kaninyo” (1 Ped. 3:20-21), “kita iyang giluwas, dili tungod sa bisan unsang maayo nga atong nabuhat, kondili tungod sa iyang kaluoy pinaagi sa paghugas nga gihimo sa Espiritu Santo aron kita makabaton ug bag-ong kinabuhi” (Tito 3:5). Ang bata bunyagan aron pagkuha sa salang panulondon nga mitapot diha kaniya, “Daotan ako sukad ako mahimugso; ug makasasala sukad ako ipanamkon” (Sal. 51:5)ug aron siya mahiusa kang Cristo, “Gibunyagan kamo aron mahiusa kang Cristo, ug busa nakaambit na kamo sa kinaiya ni Cristo” (Gal. 3:27).

Ang kasaysayan sa unang mga kristohanon nagtug-an kanato nga apil ang mga gagmayng bata sa bunyag. Si San Irenaeus, nga tinun-an ni Polycarpio, nga tinun-an ni San Juan Ebanghelista miingon: “Si Cristo mianhi aron pagluwas sa tanan pinaagi kaniya; ang tanan nga natawo pag-usab (nabunyagan) diha kaniya-masuso ug mga gagmayng bata, mga batan-on, ug ang mga tigulang.” Usa ka pastor nga protestante nga si Dr. John Theodore Mueller sa iyang libro “Why Baptize Children?” pahina 3-4 miingon, “Gikan sa unang mga adlaw sa mga santos nga mga apostoles ang Kristhohanong tradisyon nagpadayon hangtod karon sa walay hunong ug walay bugto: ang Iglesya nagbunyag sa mga batang masuso. Si Tertulliano natawo sa amihanang Africa sa mga tuig 150 mimatuod sa kamatuoran nga sa iyang panahon ang pagbunyag sa bata maoy pagbansay nga makaylapon kaayo.” Ang Lutheran Encyclopedia nagaingon usab, “Gikan sa apostolikanhong panahon hangtod sa pagtungha sa tinuhoang Anabaptist sa ikanapulog unom ka siglo, ang doktrina sa pagbunyag sa bata walay usa nga milalis.”

Tubag 1. Ang gipasabot ni Jesus nga “ang Gingharian sa Dios ila sa sama niining mga bataa” (Mar. 10:14) mao kadtong mga bata nga gipaduol kaniya ug iyang gipanalanginan (Mar. 10:16). Ang bunyag mao ang pagpaduol sa mga bata ngadto kang Jesus, “Gibunyagan kamo aron mahiusa kang Cristo, ug busa nakaambit kamo sa kinaiya ni Cristo” (Gal. 3:27).

Tubag 2. Ang giingon nga walihan una dayon patuohon sa dili pa bunyagan referido kini sa mga dagko na nga nakabig (Mar. 16:15-16). Dili tinuod nga ang gagmayng mga bata walay pagtuo, “Ug mahitungod niining gagmayng mga bata nga nagtuo kanako” (Mat. 18:6). “Ang mga bata ug ang mga masuso gibansay mo sa paghalad ug hingpit nga pagdayeg kanimo” (Mat. 21:16).

Tubag 3. Ang gipasabot nga pahinulsolon sa dili pa bunyagan (Buh. 2:38) mao ang mga dagko nga kinabig nga nakahimo na og “actual sins” kun salang buhatnon apan ang mga anak sa mga kristyanos apil usab sa bunyag, “Kay saad sa Dios alang man kaninyo ug sa inyong mga anak” (Buh. 2:39). Daghang okasyon nga ang tibuok panimalay nabunyagan: panimalay ni Lydia (Buh. 16:15), panimalay sa guwardiya (Buh. 16:33) ug ang tibuok panimalay ni Estefanas (1 Cor. 1:16). Ang tibuok banay naglakip sa mga masuso (Joel 2:16). Sa Daang Tugon ang Dios namunyag apil sa mga bata (1 Cor. 10:2, Exo. 12:37).

Tubag 4. Ang bunyag nga gidawat ni Jesus kang Juan dili mao ang hingpit nga bunyag. Si Juan Bautista miingon, “Nagbunyag ako kaninyo pinaagi sa tubig, apan may moabot nga mas labaw pa kay kanako… Magbunyag siya kaninyo pinaagi sa Espiritu Santo ug sa kalayo” (Luc. 3:16). Dunay mga tawo nga nakadawat sa bunyag ni Juan apan gibunyagan pag-usab (Buh. 19:2-5) Ang giingon nga si Cristo panig-ingnan dili kay dako na siyang gibunyagan kondili diha sa iyang pagpailob (1 Ped. 2:23) ug sa iyang pagkamapaubsanon (Fil. 2:5-8).

Tubag 5. Ang naa sa mga dagko mao ang sala nga paglapas sa sugo (Rom. 1:24) apan dunay sala nga dili personal nga paglapas sa sugo kondili miresulta sa unang paglapas ni Adan nga mitakod ngadto sa tanang tawo-lakip sa mga bata, “Daotan ako sukad ako mahimugso; ug makasasala sukad ako ipanamkon” (Sal. 51:5). “Nakasulod sa kalibotan ang sala pinaagi sa usa ka tawo, ug ang sala nagdalag kamatayon. Busa mikaylap ang kamatayon ngadto sa tanang katawhan kay nakasala man ang tanang tawo” (Rom. 5:12).

Tubag 6. Mahitungod sa personal nga kadautan sa sala, ang mismo nga amahan nga maoy naghimo maoy manubag (Eze. 18:20) apan ang “negative effect” kun kadaut nga resulta sa iyang sala motakod kini ngadto sa iyang mga anak, “Nakasala ang among katigulangan ug nangamatay sila; ug kami ang nag-antos sa silot sa ilang mga sala” (Lam. 5:7).

Tubag 7. Ang bunyag sa ngalan ni Jesu-Cristo nagkahulogan og “pinaagi sa gahom ug mando ni Jesus” tungod kay ang ngalan nagpasabot man og gahom kun autoridad, “Ug si Pedro miingon, walay akoy salapi o bulawan, apan hatagan ko ikaw niining ania kanako: sa ngalan ni Jesu-Cristo nga Nazaretnon, lakaw” (Buh. 3:6). “Unsa bang gahoma ang anaa kaninyo, ug kinsa mang ngalan ang gigamit ninyo?” (Buh. 4:7). Gigamit usab kini aron pagpalahi sa bunyag ni Juan (Buh. 19:1-5) apan ang pulong nga gamiton kadtong gitudlo ni Jesus, “ug bunyagi sila sa ngalan sa Amahan, sa Anak ug sa Espiritu Santo” (Mat. 28:19).

Tubag 8. Dili kay pagtusmaw ra gayod ang paagi sa pagbunyag. Gitagna nga ang pagbisibis og tubig makapasaylo sa sala (Eze. 36:25) ug ang bunyag mao ang paghinlo sa sala diha sa Bag-ong Tugon (Heb. 10:22). Gihisgotan usab nga ang pagbubo sa tubig ug sa Espiritu makahinlo sa atong mga kalapasan (Isa. 44:3). Si Saulo gibunyagan sulod sa balay diin walay sapa o dagat (Buh. 9:16-18).

Pagtulon-an. Kinahanglan nga ang mga ginikanan dili maglangan sa pagpabunyag sa ilang mga anak sa labing madaling panahon gikan sa pagkahimugso niini. Kinahanglan nga panalipdan ug amomahan sa mga dagko ang mga bata nga nabunyagan diha sa kristohanong pagtulon-an. Sa matag adlaw kinahanglan nga atong bag-ohon kanunay ang mga saad nga atong gihimo diha sa bunyag sa pagsalikway ni Satanas ug sa tanan niyang mga lansis. Pasalamatan nato ang Dios sa paghatag kanato diha sa bunyag sa mga birtud sa pagtuo, paglaom ug paghigugma kauban sa grasya ug sa tanang mga gasa saEspiritu Santo.

PAGKOMPISAL SA PARI

Panudlo sa Sta. Iglesya – Ang Sta. Iglesya nagtudlo nga si Cristo nagtukod sasacramento sa pagkompisal aron ang sala nga nahimo human sa bunyag mapasaylo pinaagi sa absolusyon nga ihatag sa pari. Ang Sta. Iglesya nagtudlo pa gayod nga gikinahanglan ang pagkompisal sa mga dagko “mortal” nga sala. Ang mga gagmayng sala mahimo nga mapasaylo gawas sa kompisalan pinaagi sa paghimo’g paghinulsol apan makaayo usab ang pagsugid bisan sa gagmayng mga sala. Ang Sta. Iglesya nagsugo nga ang matuohon kinahanglan nga mokompisal labing menos kausa sausa ka tuig labi na panahon sa kuwaresma.

Supak 1. Ang sala adto isugid direkta sa Dios ug dili na kinahanglan nga ipaagi sa pari, “Busa isugid ang inyong mga sala ngadto sa Ginoo” (Esd. 10:11).

Supak 2. Si David nga miderekta sa Dios napasaylo, “Gisugid ko kini sa Ginoo ug gipasaylo niya ang tanan kong kalapasan” (Sal. 32:5).

Supak 3. Si San Juan miingon, “Apan kon isugid nato sa Dios ang atong mga sala, tumanon niya ang iyang mga saad ug buhaton ang matarong ug mopasaylo gayod sa tanan tang mga sala ug maghinlo sa tanan tang mga kalapasan” (1 Jn. 1:9). Busa direkta ngadto sa Dios ang pagsugid.

Supak 4. Si Jesus miingon, “Umari kamo kanako, kamong tanan nga gikapuyan” (Mat. 11:28). Wala siya moingon nga moadto sa pari.

Supak 5. Giingon usab, “Walay tawo nga makapasaylog sala, kondili ang Dios lamang” (Mar. 2:7). Busa tungod kay ang pari tawo man dili diay makapasaylog sala.

Supak 6. Ang pari makasasala usab ug kadtong hugaw dili makahinlo, “Unsaon mo man pag-ingon sa imong isigkatawo, ‘Abi, kuhaon ko kanang imong puling,’ nga naa may troso sa imong mata?” (Mat. 7:4).

Supak 7. Kanang giingon sa Jn. 20:22-23 dili kana gahom sa pagpasaylo kondili sama kana sa giingon ni Jesus, “pagpinasayloay kamo aron pasayloon kamo sa inyong Amahan nga atua sa langit” (Mat. 18:35).

Supak 8. Ang mga apostoles wala sugoa ni Jesus aron sila mamasaylog sala kondili sa pagsangyaw sa kapasayloan sa sala niadtong maghinulsol ug motuo (Luc. 24:47).

Tubag:

Si Cristo mianhi sa kalibotan aron pagpasig-uli sa mga makasasala ngadto sa Dios ug aron ang tawo magpuyo diha sa grasya ug makabaton sa kinabuhing dayon. Ang anghel mipahibalo ni Jose, “nganli siyag Jesus- kay luwason niya ang iyang katawhan sa ilang mga sala” (Mat. 1:21). Si Jesus miingon, “Kay wala ako moanhi aron pagtawag sa mga matarong, kondili sa mga makasasala” (Mat. 9:13). Sa dinhi pa siya sa kalibotan si Jesus nagpasaylog sala. Siya miingon sa paralitiko, “Anak, gipasaylo na ang imong mga sala” (Mar. 2:5). Aron pagpadayon sa iyang buluhaton si Jesus nagpili og mga tawo nga iyang gihatagan sa kagahoman sa pagpanudlo, sa pagbalaan ug sa pagdumala sa iyang panon (Mat. 28:20). Gitugyan ni Jesus ang iyang misyon ngadto kanila, “Ingon nga gipadala ako sa Amahan, ako usab nagpadala kaninyo” (Jn. 20:21). Ug kini sila gisul-oban ni Jesus sa gahom sa pagpasaylog sala, “Dawata ninyo ang Espiritu Santo. Kon pasayloon ninyo ang mga sala sa mga tawo, gipasaylo kini; kon ang ilang mga sala dili ninyo pasayloon, dili usab kini pasayloon” (Jn. 20:22-23). Ang maong gahom sa pagpasaylog sala dili usa ka personal nga gasa o charisma kondili usa ka gahom o katungdanan nga gibutang ni Jesus sa Iyang Iglesya busa ang maong ministeryo nahipasa usab ngadto sa mga sumusunod sa mga Apostoles nga mao ang mga kaobispohan ug mga kaparian.

Ang pagsugid sa sala ngadto sa pinadala sa Dios usa ka naandang bulohaton sa katawhan sa Dios isip timaan sa ilang paghinulsol. Ang Dios nagsugo, “Magsugid sila sa ilang mga sala nga nahimo” (Num. 5:7). Si Josue miingon kang Acan, “Anak ko, isugid ang kamatuoran dinhi sa atubangan sa Ginoo… ug tug-ani ako sa gibuhat mo. Ayaw kini itago gikan kanako” (Jos. 7:19). Si Saul misugid sa iyang sala ngadto ni Samuel, “Nakasala ako kay gilapas ko man ang imong mga pulong… Busa karon hangyoon ko ikaw nga imo akong pasayloon” (1 Sam. 15:24-25). Si David miingon kang Nathan, ‘Nakasala ako sa Ginoo’. Ug giingnan ni Natan si David, “Gipasaylo usab sa Ginoo ang imong sala…” (2 Sam. 12:13-14). Sa basahon sa Ecclesiastes gihatagan kitag tambag unsaon sa pagbatog kalinaw ug paglikay sa kasuko sa Dios, “Ayaw itugot nga ang imong mga pulong makaangin kanimo sa pagpakasala; busa isugid sa pari sa Dios nga dili mo tuyo ang pagbuhat sa ingon” (Eccl. 5:6). Diha sa Bag-ong Tugon ang katawhan misugid sa ilang mga sala ngadto ni Juan Bautista, “Gisugid nila ang ilang mga sala..” (Mat. 3:6). Dunay mga tawo nga misugid sa ilang mga sala ngadto sa mga Apostoles, “Daghang mga magtutuo nangabot ug sa dayag misugid nga nagsalamangka sila kaniadto” (Buh. 19:18).

Maayo nga atong hisgotan ang kaayohan nga atong madawat gikan niining maongsacramento. Sa pagtukod ni Cristo niini iyang gitubag angusaka tawhanong panginahanglan. Nasayod siya nga kitang tawo mangita gayod og timaan nga nadawat na nato ang pasaylo nga atong gitinguha ug kining maong timaan iyang gihatag kanato diha sa kompisalan pinaagi sa absolusyon nga ihatag sa pari. Buot usab kitang ilikay ni Cristo gikan sa atong tawhanong kahuyang. Kon kinahanglan una nga susihon nato ang atong konsensya ug atong hinumdoman sa tinagsatagsa ang mga sala nga atong nahimo, kapila ka higayon nato kini mabuhat ug ang mga sirkumstansya nga makapagrabi niini malikay kita sa taphaw lamang nga paghinulsol. Pinaagi sa kakinahanglanon sa pagsugid sa atong mga sala ngadto sa pari gitudloan kita ni Cristo sa pagpaubos. Tungod sa atong garbo buot natong tagoan ang atong mga sala ug mangita kitag mga katarungan nga mopagaan sa atong mga sala, apan diha sa kompisalan kinahanglan nga atong angkonon ang atong mga sala sa walay lipod-lipod ug pinaagi niini atong mabuntog ang atong garbo. Sa atong pagsugid ngadto sa pari makadawat kita sa maayong pagtambag ug matabangan kita sa pagkab-ot sa mas dako nga kasubo tungod sa atong mga sala ug sa mga paagi sa paglikay niini. Diha sa pagkompisal atong madawat ang diosnong pasaylo ug tungod niini malikay kita sa silot sa impyerno nga alang sa mga dagkong sala. Labaw sa tanan makadawat kita og dugang grasya nga atong gikinahanglan sa pagpuyo sa kinabuhi nga kristohanon. Diha sa pagkompisal atong masinati ang gugma ug ang kaluoy sa Dios nga modawat kanato pag-usab isip iyang pinanggang anak.

Aron atong madawat ang mga bunga niining maong sacramentokinahanglan ang paghimo sa maayong nga pagkompisal nga mao kining mosunod: Una- pagsusi sa konsensya, “Susiha ug hukmi ang inyong kaugalingon aron pagtino kon nagpadayon ba kamo sa pagtuo” (2 Cor. 13:5). Ikaduha – ang paghinulsol nga mao ang kasubo nga atong bation gumikan sa sala, “Kay ang kasubo nga gikan sa Dios makapahinulsol ug makatultol kaninyo ngadto sa kaluwasan” (2 Cor. 7:10). Ikatulo- ang pagsugid sa sala ngadto sa pari, “Kadtong nagatabon sa iyang sala dili mouswag apan kadtong nagasugid sa iyang mga sala makadawat og kaluoy” (Prob. 28:13). Ikaupat – ang paglikay sa okasyon kun kahigayonan sa pagpakasala nga mahimo nga tawo, butang o dapit. “Ang maalamon maglikay sa peligro apan ang buangbuang magpaduol hinuon niini” (Prob. 14:16). Ikalima- ang pagpenitensya isip timaan nga andam na kita nga mobuhat sa kabubut-on sa Dios, “Apan bisan karon, paghinulsol kamo sa kinasingkasing ug balik kanako nga magpuasa, maghilak ug magbangotan” (Joel 2:12).

Tubag 1. Sa Daang Tugon wala pa tukora ni Jesus angsacramento sa pagkompisal busa ang mga tawo nga makahimog dagkong sala mapasaylo pinaagi sa ilang paghinulsol (Eze.18:21-23). Apan ang hingpit nga pagpadayag sa Dios sa iyang kaugalingon iyang gihimo pinaagi ni Jesus nga nagtukod niining maongsacramento sa iyang pag-abot diha sa Bag-ong Tugon (Jn.20:22-23).

Tubag 2. Ang gipasabot dinhi mao ang pag-angkon ni David nga siya nakasala atubangan sa Ginoo apan dili sabton nga ang Dios atong sugiran sa tinagsatagsa sa atong mga sala “kay ang tanan natong kasal-anan wala matago gikan kaniya” (Sal. 69:5). Ang tinagsatagsa nga pagsugid sa sala adto itug-an sa iyang mga piniyalan (2 Sam.12:12-14).

Tubag 3. Wala kini magpasabot nga modiretso na lag kompisal ngadto sa Dios tungod kay kon ingon niana mahimong walay kapuslanan ang gahom sa pagpasaylog sala sa mga tawo nga gihatag ni Cristo ngadto sa iyang mga apostoles (Jn.20:22-23).

Tubag 4. Ang atong pagduol kang Jesus nagpasabot sa atong pagkaandam nga motuman sa iyang paagi (Mat.7:21). Ang sugo ni Cristo sa pagduol ngadto sa pari nalakip na sa iyang paghatag kanila sa gahom sa pagpasaylog sala tungod kay dayag na lang nga ang mga sala nga kahatagan nilag pasaylo mao lamang kadtong nasugid diha sa pagkompisal.

Tubag 5. Tinuod kana ang Dios lamang ang makapasaylog sala isip maoy tinubdan sa pasaylo apan dili kita makapugong sa Dios kon ang maong gahom iyang itugyan ngadto sa iyang mga pinadala (Jn.20:21-23). Si San Pablo miingon, “si Cristo naghatag kanamo niining bulohaton sa pagpasig-uli” (2 Cor. 5:18).

Tubag 6. Ang gitudlo ni Cristo dinhi mao ang dili paghukom sa atong isigkatawo o ang dili paghunahuna nga labaw kita kabalaan kay kanila. Ang gahom sa pagpasaylog sala wala mag-agad sa katakos sa pari kondili sa mga pulong ni Cristo, “Kon pasayloon ninyo ang mga sala sa mga tawo, gipasaylo kini…” (Jn. 20:22-23).

Tubag 7. Dakog kalainan. Ang gihisgotan ni Jesus diha sa Mat. 18:35 mao ang atong katungdanan sa pagpasaylo sa usag-usa isip kondisyon aron ang Dios mopasaylo sa atong mga sala nga iyang gitumong alang sa tanan. Diha sa Jn. 20:22-23 maklaro nato nga gahom kini sapagpasaylo ug sa dili pagpasaylo sa mga sala sa mga tawo nga gihatag ni Jesus ngadto sa iyang mga apostoles ug niadtong mopuli sa ilang katungdanan.

Tubag 8. Dili mahitabo nga si Jesus mohatag sa iyang mga apostoles sa gahom sa pagpasaylog sala kon maoy iyang kabubut-on nga dili kini nila gamiton o dili ba kaha sa naandan nga paagi ang tawo makadawat sa iyang pasaylo kon sila modirekta ngadto kaniya. Ang pagsangyaw mahitungod sa kapasayloan sa sala naglangkob niadtong gihimo nga pagtubos ni Cristo kanato pinaagi sa iyang kamatayon didto sa krus ug sa iyang paghatag sa gahom sa pagpasaylog sala ngadto sa iyang mga apostoles human siya mabanhaw!

Pagtulon-an: Atong pasalamatan ang Dios sa paghatag kanato niining maong sacramento. Atong pangayoon kaniya ang higayon nga makahimo kita og maayo nga pagkompisal labi sa higayon nga makahimo kitag og mortal nga sala. Dili nato ikaulaw ang pagsugid sa atong mga sala ngadto sa pari aron iya kitang mahatagan sa maayong pagtambag. Tapos nato madawat ang diosnong pasaylo diha sa kompisalan atong pasalamatan ang Dios ug magtapat kita nga malig-on sa dili na pagpakasala pag-usab.

ANG SANTOS NGA EUKARISTIYA

Panudlo sa Sta. Iglesya. – Ang Eukaristiya mao angsacramento ug sakripisyo sa pagconsagrar sa pan ug bino aron mahimong lawas ug dugo ni Cristo. Matud ni Sto. Tomas de Aquino nga ang Eukaristiya mao ang kinalabwan sa tanang mgasacramento tungod kay diha sa Eukaristiya dili lamang nga madawat nato ang grasya nga atong gikinahanglan kondili madawat gyod nato si Cristo nga mao ang tighatag og grasya. Diha sa Eukaristiya atong madawat ang tibuok nga Cristo- ang iyang lawas, dugo, kalag ug pagka-Dios. Ang Eukaristiya mao ang kalan-on nga espirituhanon nga mohatag og kahimsog sa atong kalag. Ang Sta. Iglesya nagsugo sa mga matuohon sa pagkalawat nga takos labing menos makausa sausa ka tuig.

Supak 1. Ang pag-ingon ni Jesus nga siya ang pan sa kinabuhi (Jn. 6:35) dili literal kondili usa ka sambingay sama sa iyang pag-ingon nga siya ang punoan sa paras (Jn. 15:1).

Supak 2. Ang pagkaon sa iyang unod dili sabton nga literal nga unod tungod kay ang unod walay kapuslanan (Jn. 6:63) kondili ang pagdawat sa iyang pagtulon-an ug ang pagtuo kaniya (Jn. 6:35).

Supak 3. Ang pan ug bino simbolo lamang sa lawas ug dugo ni Cristo ug dili literal sama nga si Jesus miingon nga siya ang pultahan (Jn. 10:9) dili sabton nga literal nga nahimo siya nga pultahan.

Tubag:

Maingon nato nga dunay tulo ka hugna sa pagtukod ni Cristo niining maongsacramento.

Una- ang pag-andam sa katawhan. Nasayod si Jesus nga kining maong pagtulon-an mosukod gayod sa pagtuo sa iyang mga tinun-an busa si Jesus mihimog tulo ka dagkong milagro aron pagpasabot kanila sa iyang diosnong gahom. Ang unang milagro nga gihimo ni Jesus sa pagsugod niya sa iyang misyon mao ang pag-usab sa tubig ngadto sa bino (Jn. 2:1-11). Sunod nga milagro nga gihimo ni Jesus mao ang pagpakaon ang lima ka libo ka mga tawo gikan sa lima ka piraso nga pan ug duha ka piraso nga isda (Jn. 6:1-15) ug sa pagkasunod nianang gabii, sa paglakaw ibabaw sa tubig (Jn. 6:16-21). Pinaagi sa pagpadaghan sa pan ug isda ug paglakaw ibabaw sa tubig, iyang gipamatuod ang iyang gugma ug pagtagad ngadto kanila ug sa iyang gahom ibabaw sa balaod sa kinaiyahan. Busa iyang giandam ang ilang hunahuna ug kasingkasing sa pagtulon-an mahitungod sa langitnong kalan-on saSantos nga Eukaristiya.

Ikaduha- mao ang saad sa Eukaristiya (Jn. 6:25-69). Sa pagkasunod adlaw, iyang gitudloan ang panon sa katawhan nga misunod ug nangita kaniya. Sa diha sila nangutana kaniya, “Magtutudlo, kanus-a ka pa mahiabot dinhi?” (v. 25) si Jesus nga nasayod sa ilang hunahuna mitubag, “Sultihan ko kamo: nangita kamo kanako kay nakakaon man kamo sa pan ug nangabusog ug dili tungod kay nakasabot kamo sa mga milagro nga akong nahimo” (v. 26). Sa hinayhinay gituboy ni Jesus ang ilang hunahuna gikan sa butang nga kalibotanon ngadto sa butang nga espirituhanon. Siya miingon “Ayaw kamo paghago alang sa kalan-on nga madunot, kondili sa kalan-on nga molungtad ngadto sa kinabuhing walay kataposan. Kining kalan-ona ihatag kaninyo sa Anak sa Tawo” (v. 27). Unya gipangutana nila siya, “Unsa may among buhaton aron pagtuman sa gisugo sa Dios?” (v. 28). Si Jesus mitubag, “Kini ang buluhaton nga ipabuhat sa Dios kaninyo: nga motuo kamo sa iyang gipadala” (v. 29). Niining tungora gipahimug-atan ni Jesus ang kahinungdanon sa pagtuo. Sila mitubag: “Unsa mang milagroha ang imong ipakita kanamo aron manuo kami kanimo? Ang among mga katigulangan nangaon ug mana didto sa kamingawan, sumala gayod sa giingon sa Kasulatan: Gihatagan niya silag pan gikan sa langit” (v. 30). Dinhi makita nato nga sama sa ubang okasyon ang mga judio mga tawo nga kulang sa pagtuo- buot silang makakita og milagro. Dili pa igo ang milagro nga ilang nasaksihan nga gibuhat ni Jesus. Ug kay si Jesus naghisgot man og kalan-on nga mohatod ngadto sa kinabuhing dayon buot nilang mohimo si Jesus og mas dako nga milagro kay sa nahitabo sa ilang mga katigulangan didto sa disyerto nga gipakaon sa mana.

Ug sa dihang sila miingon “Ginoo, hatagi kami kanunay niining maong kalan-on” (v. 34), si Jesus mipadayon sa pag-ingon “Ako mao ang pan nga naghatag sa kinabuhi. Ang moari kanako dili na gayod gutomon; ang motuo kanako dili na gayod uhawon” (v. 35). Ug iya silang gisultihan sa tin-aw gayod “Ug ang pan nga akong ihatag mao ang akong unod aron mabuhi ang kalibotan” (v. 51). Ug sa dihang misupak sila sa pag-ingon “Unsaon man niining tawhana sa paghatag kanato sa iyang lawas aron kan-on?” (v. 52). Siya mipahimug-at sa literal nga gipasabot sa kamatuoran sa iyang mga pulong sa pag-ingon nga dili lang kinahanglan nga sila mokaon sa iyang unod kondili kinahanglan nga sila moinom usab sa iyang dugo: “Ang mokaon sa akong unod ug moinom sa akong dugo may kinabuhing walay kataposan ug banhawon ko siya sa kataposang adlaw. Kay ang akong unod mao ang matuod nga kalan-on, ug ang akong dugo mao ang matuod nga ilimnon. Ang mokaon sa akong unod ug moinom sa akong dugo magpuyo dinhi kanako ug ako diha kaniya” (v. 54-56). Tungod niini daghan sa iyang mga tinun-an miingon “Lisod kaayong dawaton kining pagtulon-ana. Kinsa bay makasabot niini?” (v. 60) ug busa wala sila modawat niini. Ug si Jesus miingon ngadto kanila “Nakapabugnaw ba kini sa inyong pagtuo kanako” (v. 61) nga sa laing pagkasulti “nakalitan ba kamo sa akong gisulti?”

Kon (uban sa mga tigsupak) ang mga judio naghunahuna nga sa “pagkaon sa iyang unod ug pag-inom sa iyang dugo,” ang iya lamang gipasabot mao nga ilang dawaton ang iyang pagtulon-an diha sa ilang hunahuna ug kasingkasing, dili unta sila makugang. Ang mga judio nakalitan, tungod kay ilang gisabot nga si Jesus nahisgot gayod sa matuod nga pagkaon sa iyang unod ug pag-inom sa iyang dugo. Kon nasinayop pa nila pagsabot ang gisulti ni Jesus, Iya unta silang gipakita sa ilang kasaypanan sama sa iyang gihimo sa ubang okasyon (Mat. 16:5-12, Jn. 3:3-8, Jn. 11:11-14). Dili unta ni Jesus angkonon ang pagtulon-an nga ilang gipahid ngadto kaniya. Apan wala kini ipanghimakak ni Jesus. Sa laing bahin, siya misubli pagtudlo sa diosnong bili sa kalan-on nga ilang gisalikway. Ang eksakto nga mga pulong nga gilitok ni Jesus mao kining mosunod: a) “Nakapabugnaw ba kini kaninyo? Pananglit makita ninyo ang Anak sa Tawo nga mokayab balik sa iyang gigikanan?” (v. 61-62) nga nagpasabot “dili ba kamo makadawat sa akong gisulti? Dili ba lang gihapon kamo motuo kanako kon makita ninyo kining maong unod nga mosaka ngadto sa langit?” b) “Ang espiritu mao ang naghatag og kinabuhi, ang unod walay kapuslanan” (v. 63) nga nagpasabot “Ang espiritu sa akong pagka-Dios mao ang naghatag og kinabuhi, o makapahimo sa akong unod nga makahatag og kinabuhi nga kalan-on; ang ordinaryo nga unod sa tawo sama sa inyong gihunahuna walay kapuslanan.” c) “Ang mga pulong nga gisulti ko kaninyo-Espiritu ug kinabuhi” (v. 63) nga nagpasabot “nga ang mga pulong nga akong gisulti kaninyo usa ka saad alang kaninyo sa kalan-on nga makapahimo kaninyo nga usa kanako diha sa espiritu ug kinabuhi.” d) “apan pipila kaninyo wala manuo… mao nga gisultihan ko kamo nga walay makaari kanako gawas kon itugo kini sa Amahan” (v. 64-65) nga nagpasabot “nganong misupak man kamo kanako? Wala ba kamo motuo nga ako mao ang Anak sa Dios ug makahimo sa akong gisaad?”

Apan bisan pa niini ang mga judio wala matagbaw, tungod kay wala gihapon bakwia ni Jesus ang iyang sugo sa pagkaon sa iyang unod ug pag-inom sa iyang dugo. Ang kapandulan nagpabilin gihapon nga nag-ali sa ilang agianan; busa “daghan sa iyang mga tinun-an mibiya ug wala na gayod mokuyog kaniya” (v. 66). Busa miingon si Jesus sa 12 ka mga apostoles “Ug kamo, mobiya ba usab kamo kanako?” (v. 67). Si Simon Pedro mitubag kaniya, “Ginoo, kinsa may among kapaingnan? Anaa kanimo ang mga pulong nga naghatag og kinabuhing walay kataposan. Nagtuo kami ug nasayod nga ikaw mao ang Balaan sa Dios” (v. 68-69). Kining talamdon nga mga pulong, nga puno sa kamaunongon ug paghigugma, atong gisagop ingon nga atoa, uban sa pagpanaad sa pagkamatinumanon ngadto ni Jesus bisan kinsa pa ang motalikod kaniya.

Gituman ni Jesus ang iyang saad atol sa kataposang panihapon uban sa iyang napulog-duha ka mga apostoles. Iyang gipangandoy ang pag-abot sa maong takna: “Dako kaayo ang akong tinguha sa pagkaon uban kaninyo niining panihapon sa Pangilin sa Pagsaylo sa dili pa ako mag-antos” (Luc. 22:15). Unya “mikuha si Jesus sa pan, nagpasalamat sa Dios, ug gipikaspikas niya kini ug gihatag sa iyang mga tinun-an ug miingon “Dawata ninyo kini ug kan-a, kini ang akong lawas.” Unya gikuha niya ang kupa, nagpasalamat sa Dios, ug gihatag kanila ug miingon “Imna kini ninyong tanan, kini mao ang akong dugo nga naglig-on sa kasabotan, ang akong dugo nga giula alang sa tanang mga tawo aron ang mga sala mapasaylo” (Mat. 26:26-28). Si Jesus misulti niining mga pulonga sa usa ka labing solemne nga okasyon. Siya naghatag ngadto sa iyang mga tinun-an sa kataposan niyang pakigpulong, sa kataposan niyang tinguha ug kasugoan, kay sa pagkasunod adlaw siya paantoson ug patyon. Niining tungora naghatag siya ngadto sa iyang mga tinun-an sa ilang erensya kun kabilin o panulondon. Busa siya misulti kanila sa labing tin-aw ug dayag nga mga pulong. Ang mga pulong nga iyang gigamit sa ilang kaugalingon dili mahimong masaypan, ug labi na gayod kon lantawon ubos sa saad nga iyang gihimo nga iyang ihatag ang iyang unod aron kan-on ug ang iyang dugo aron imnon. Ang mga apostoles mituo, sama nga kita nagtuo, nga sa iyang pag-ingon “Kini ang akong lawas… Kini ang akong dugo,” nga ang pan ug bino nabalhin ngadto sa iyang mahal nga Lawas ug Dugo.

Ang pagtuo sa mga apostoles ug sa karaang Iglesya sa matuod nga presensya ni Cristo diha sa Santosnga Eukaristiya gipamatud-an sa mga bantugang tagsulat. Si San Ignatius sa Antioch(d. 117) miingon “Ang Eukaristiya mao ang Unod sa atong Manluluwas nga si Jesu-Cristo” (Epistola ad Smyrna c. 7). Si San Justin Martyr (d. 167) miingon “Ato kining gidawat dili ingon nga ordinaryo nga pan o ordinaryo nga bino, kondili si Jesu-Cristo ang atong Manluluwas… nga dunay Unod ug Dugo alang sa atong kaluwasan, ug busa kita usab gitudloan nga ang kalan-on nga gi-consagrahan pinaagi sa pulong sa pag-ampo gikan Kaniya… mao ang Unod ug Dugo ni Jesus nga nahimong tawo” (Apologia i.c. 66). Si San Irenaeus (d. 203) miingon “Ang pan ug bino pinaagi sa pulong sa Dios nabalhin ngadto sa Eukaristiya, nga mao ang Lawas ug Dugo ni Cristo”(Adversus Heresies v. 2,3). Si San Hippolytus sa Roma (d. 235) miingon “Siya naghatag kanato sa iyang kaugalingong diosnon nga Unod ug sa iyang kaugalingong bilihong Dugo aron kan-on ug imnon” (In Proverb, ix. 2). Ang maong santos nga pagtulon-an gidawat sa mga nagtuo ni Jesus sulod sa gatusan ka mga katuigan nga walay misupak hangtod sa pag-abot ni Berengarius nga miingon nga ang mga pulong “kini ang akong lawas” nagpasabot “Dili kini akong lawas apan simbolo lamang.” Kini maoy pag-ingon nga si Cristo wala gayod mohatag ngadto sa katawhan sa iyang Unod aron kan-on ug busa namakak sa iyang panaad nga gihimo. Kining maong interpretasyon nakahaling gilayon sa balaanong kasuko sa tibuok Simbahan; giisip ug giila kini nga supak sa karaang pagtuo sa Sta. Iglesya ug sa panudlo ni Cristo mismo; gibakwi kini sa nagpasiugda niining maong sayop nga panudlo nga namatay nga mahinulsolon.

Tubag 1. Sa pag-ingon ni Jesus nga siya ang punoan sa paras ug kita ang mga sanga (Jn. 15:1)klaro nga usa kini ka sambingay kay masabot man nato ang duha ka kamatuoran nga gitandi nga sama nga ang mga sanga nabuhi tungod sa punoan ang mga magtutuo nabuhi tungod ni Jesus, samtang sa laing bahin si Jesus mipasabot nga ang pan nga iyang ihatag mao ang iyang unod(Jn. 6:51) nga kinahanglan nga atong kan-on aron kita mabuhi (Jn. 6:53) busa ang panagtandi dili magamit.

Tubag 2. Ang pagkaon sa unod kon sabton sa dili literal nga pagsabot nagkahulogan og pagpanimalos, pagdagmal o pagpatay (Eze. 5:10, Isa. 49:26, Miq. 3:3) nga dili mahimo nga mao ang sentido nga gipasabot ni Jesus. Ang ordinaryo nga unod sa tawo nga maoy naa sa panabot sa mga judio mao ang way kapuslanan (Jn. 6:63) apan ang unod ug dugo ni Cristo tungod kay kini nahiusa man sa iyang pagka-Dios makahatag og kinabuhi (Jn. 6:54-56).

Tubag 3. Dili mahitabo nga sa kataposang panihapon si Jesus magsulti ug sambingay: 1) tungod sa ka-solemne sa maong okasyon; 2) tungod kay si Jesus nasayod nga ang iyang mga tinun-an hinay nga mosabot; 3) si Jesus, tungod kay siya Dios, nasayod sa mahimong sangpotanan sa iyang gipamulong, nga dili maihap ang katawhan sa umaabot nga panahon nga magsimba kaniya ubos sa bayhon sa pan; ug ikaupat- ang mga apostoles nagpahayag sa ilang pagtuo sa matuod nga presensya ni Cristo diha sa Eukaristiya “Ang kupa sa panalangin nga tungod niini gipasalamatan nato ang Dios-dili ba kini pakig-ambit man nato sa dugo ni Cristo inig-inom nato gikan niining kupa? Ug dili ba pakig-ambit man nato sa lawas ni Cristo inigkaon nato niining pan nga atong gipikaspikas?” (1 Cor.10:16). Diha sa consagrasyon, dili si Cristo ang nahimong pan kondili ang substancia sa pan maoy nabalhin ngadto sa buhi nga lawas ni Cristo samtang ang bayhon sa pan ug bino nagpabilin.

Pagtulon-an: Kinahanglan nga ato kanunayon nga paninguhaon ang pagdawat ni Cristo diha sa pagkalawat. Ang Eukaristiya 1) mohiusa nato kang Cristo “Ang mokaon sa akong unod ug moinom sa akong dugo magpuyo dinhi kanako ug ako diha kaniya” (Jn. 6:56), 2) mohatag kanato og dugang grasya, “ang mokaon kanako mabuhi tungod kanako” (Jn. 6:57), 3) mohiusa nato sa usag-usa “Sanglit may usa lamang ka pan, kitang tanan bisan daghan, usa lamang ka lawas, kay nakig-ambit man kita sa usa lamang ka pan” (1 Cor. 10:17), 4) ug naghupot sa saad sa pagkabanhaw “Ang mokaon sa akong unod ug moinom sa akong dugo may kinabuhing walay kataposan ug banhawon ko siya sa kataposang adlaw” (Jn. 6:54). Apan tungod kay diha sa pagkalawat, si Jesus man gayod ang atong pagadawaton kinahanglan usab nga mohimo kitag pagpangandam sa atong kalag “Busa ang mokaon sa pan sa Ginoo ug moinom sa iyang kupa sa paagi nga dili takos, nakasala batok sa lawas ug sa dugo sa Ginoo” (1 Cor. 11:27).

ANG SACRAMENTO SA ORDEN

Panudlo sa Sta. Iglesya.- Ang Sta. Iglesya nagtudlo nga ang Santos nga Pag-ordenar usa ka sacramento nga gitukod ni Cristo; nga kini mobadlis sa dili mapapas nga timaan diha sa kalag; nga pinaagi niining maong sacramento anaay natukod sulod sa Iglesya nga herarkiya nga naglangkob sa mga Obispo, mga pari, ug mga ministro; nga ang pagka-Obispo labaw kay sa pagka-pari; nga ang Obispo naghupot sa gahom sa pag-confirmar ug pag-ordenar; nga ang Pari naghupot sa gahom sa pag-consagrar ug paghalad sa Lawas ug Dugo sa Ginoo ug sa pagpasaylog mga sala. Ang sacramento sa Pag-ordenar usa ka sacramento nga mohatag ngadto sa usa ka tawo sa gasa sa Espiritu Santo, sa paagi nga makahimo siya sa pagbuhat nga valido ug takos sa mga sagradong bulohaton sa dyakono, pari, o obispo. Busa angsacramento mahimong ikahatag sa tulo ka hugna agad sa pagtuboy sa ordenahan ngadto sa pagka-dyakono, pagka-pari, o pagka-obispo.

Pagsupak

Supak 1. Diha sa Bag-ong Tugon wala nay laing pari gawas ni Cristo tungod kay ang iyang pagkapari wala niya itugyan sa lain (Heb. 7:24).

Supak 2. Diha sa Iglesya wala na hisgoti nga dunay mga pari kondili mga apostoles, mga propeta, mga ebanghelista, mga pastor ug mga magtutudlo na lang (Efeso 4:11).

Supak 3. Ang mga pari magpatawag og amahan apan si Jesus nagdili sa pagtawag ni bisan kinsang tawo dinhi sa yuta nga amahan tungod kay usa ra ang atong Amahan nga tua sa langit(Mat. 23:9).

Supak 4. Matud ni San Pablo nga ang obispo kinahanglan nga bana sa usa ka asawa, apan ang mga obispo nga katoliko walay asawa busa wala makasunod sa gitudlo ni San Pablo (1 Tim. 3:2).

Supak 5. Ang mga paring katoliko ang katumanan niini “nagpatalinghog sa pagtulon-an o doctrina sa yawa nga nagpugong sa pagpangasawa ug naglikay sa pagkaog karne” (1 Tim. 4:1-3).

Tubag:

Sa Daang Tugon ang Dios miingon sa iyang katawhan nga pinili, “Mahimo kamong usa ka nasod nga mag-alagad kanako ingon nga pari” (Exo. 19:6). Apan taliwala sa katawhan duna say gipili nga mga pari nga moalagad sa altar nga gikan sa banay ni Levi ug Aaron (Heb. 7:11). Ang Iglesya nga mao ang bag-ong katawhan sa Dios giingon, “Panuol kamo ingon nga mga batong buhi ug ipagamit ang inyong kaugalingon aron pagtukod sa espirituhanong templo diin mag-alagad kamo ingon nga balaang mga pari nga maghalad sa espirituhanon ug makapahimuot nga mga halad ngadto sa Dios pinaagi kang Jesu-Cristo” (1 Ped. 2:5). Apan taliwala sa iyang mga tinun-an si Jesus nagpili og napulog-duha nga gitawag niyag mga apostoles (Luc. 6:13) ug ngadto kanila gihatag niya ang gahom ug katungod nga wala niya ihatag ngadto sa uban sama sa gahom sa pagtudlo (Mat. 28:19-20), sa pagpasaylog sala (Jn. 20:22-23), sa paghukom ug pagdumala(Mat. 18:17-18), ug ang gahom sa paghalad sa iyang lawas ug dugo ubos sa bayhon sa pan ug bino (Luc. 22:19-20), ug sa pagpili og mga sumusunod pinaagi sa pagpandong sa mga kamot (1 Tim. 4:14).

Diha sa Bibliya, atong mamatud-an nga pinaagi sa makita nga rito sa mga pag-ampo ug pagpandong sa mga kamot, ang mga apostoles nagpilig mga kaabag ug mga sumusunod. Atong mabasa mahitungod sa unang mga dyakono kadtong pito ka mga tawo nga “puno sa Espiritu Santo ug sa kaalam” nga gipili; nga sila “gidala ngadto sa mga apostoles, ug ang mga apostoles nag-ampo ug nagpandong kanila sa ilang mga kamot” (Buh. 6:3-6). Sa dihang si Pablo ug si Bernabe gipadala ngadto sa una nilang misyon, ang mga pangulo sa Iglesya didto sa Antioquia, “nagpuasa ug nag-ampo ug gipandongan nila sa ilang mga kamot si Bernabe ug si Saulo ug unya gipalakaw sila” (Buh. 13:3). Busa pinaagi niini nga rito sa pag-ampo ug pagpandong, si San Pablo ug Bernabe nahimong embahador sa Espiritu Santo, nga sila gihatagan sa kagahoman sa pagwali ug sa pagbalaan. Si San Pablo mipahimangno ni Timoteo, “Tungod niini, pahinumdoman ko ikaw sa paggamit sa gasa nga gihatag sa Dios kanimo sa dihang gipandongan ko ikaw sa akong mga kamot” (2 Tim. 1:6). Sumala sa napahayag, si San Pablo naghisgot mahitungod sa grasya sa pagtuman sa katungdanan sa usa ka obispo. Gikan niini masabtan nato kining mosunod: nga ang mga apostoles nagpili og mga kaabag ug mga sumusunod pinaagi sa pagpandong sa mga kamot, usa ka timaan sa paghatag og gahom o autoridad; ug kining makita nga rito naghatag sa grasya sa pagtuman sa maong katungdanan. Ania ang dugang pa nga mabasa: nga si San Pablo ug si Bernabe “sa matag iglesia nagtudlo sila ug mga pangulo; ug uban sa pag-ampo ug pagpuasa ilang gitugyan sila ngadto sa Ginoo” (Buh. 14:23). Si San Pablo ug si Bernabe, atong masabot, mga obispo tungod kay ilang nadawat sa pag-ordenar kanila ang gahom sa pag-ordenar usab sa uban. Si San Pablo miingon ngadto ni Timoteo, “Ayaw ipandong pagdalidali ang imong mga kamot kang bisan kinsa alang sa buluhaton sa Ginoo” (1 Tim. 5:22).

Nga kining maong sacramento gitukod ni Cristo klaro nga gipamatud-an sa mga unang magtutudlo sa Iglesya ug sa mga karaang tagsulat. Si San Ignatius sa Antioquia (d. 107) naghisgot nga ang obispo “nakaangkon sa iyang buluhaton, dili gikan sa iyang kaugalingon, o gumikan sa tawo” (Philad. I; Ephes. Vi). Si San Cypriano mipahayag nga, “ang mga obispo mao ang mga sumusunod sa mga apostoles pinaagi sa pag-ordenar” (Opera Cypriani, Ep. 66, p. 729). Siya miingon usab: “Tungod kay pinaagi sa pagpandong sa mga kamot atong nadawat ang pagka-obispo, ug niini, ang Espiritu Santo ingon nga dinapit sa atong kasingkasing, dili kita maghatag og kasubo ngadto Kaniya nga miambit sa pagpakig-uban kanato” (Ibid. App. 94, 3); nga mahimong sabton nga kitang mga obispo nakadawat sa pinasahi nga gasa sa Espiritu Santo diha sa pagsul-ob kanato sa gahom nga wala ihatag ngadto sa uban. Siya mikutlo sa hukom ni Clarus, nga usa ka obispo ug saksi sa pagtuo;– “Ang gipasabot sa atong Ginoong Jesu-Cristo klaro sa dihang Siya mipadala sa iyang mga apostoles ug naghatag ngadto kanila lamang sa gahom nga gihatag Kaniya sa Iyang Amahan, kansang mga sumusunod mao kita (mga obispo), nagdumala sa Iglesya sa Dios pinaagi sa mao gihapong gahom” (Ibid. Sent. Episc. n. 79). Si Firmilian (d. 269), Obispo sa Caesarea, miingon sa iyang sulat ngadto ni San Cypriano, “ang gahom sa pagpasaylog sala gihatag ngadto sa mga apostoles, dason ngadto sa mga obispo kinsa maoy misunod sa mga apostoles pinaagi sa walay bugto nga ordinasyon” (Ibid. Ep. 75, p. 821). Si San Gregorio sa Nyssa (d. 395) misulti labot sa bag-o nga naordinahan nga pari, nga “siya kinsa kagahapon usa sa katawhan sa kalit lang nahimong… tighatag sa natago nga mga misteryo… bisan kun sa makita sa gawas siya mao lang gihapon kaniadto, pinaagi sa dili makita nga gahom ug grasya, siya nausab ngadto sa mas halangdon nga binuhat” (Orat. In Bap. Christi).

Tubag 1. Ang pagkapari ni Cristo ingon nga siya mihimo sa paghalad sa iyang kaugalingon didto sa krus, iya ra kini (Heb. 9:14). Apan ang katungdanan sa pagkapari nagpadayon kay gipadayag sa Dios Amahan nga ang pagkapari usa ka tulomanon nga walay kataposan (Exo. 40:15). Diha sa Bag-ong Tugon gihimo ni Cristo ang iyang mga apostoles nga mga pari nga maghalad sa hingpit nga halad nga mao ang lawas ug dugo ni Cristo (Luc. 22:19-20).

Tubag 2. Dili tinuod nga wala hisgoti nga dunay mga pari diha sa Iglesya tungod kay ang katawhan sa Dios gitawag nga “harianong pari” (1 Ped. 2:9). Si San Pablo miangkon nga siya pari, “sa akong pagka-sulugoon ni Cristo Jesus sa pag-alagad sa mga dili judio. Nag-alagad ako ingon nga pari aron pagwali sa Maayong Balita nga gikan sa Dios” (Rom. 15:16) ug ngadto ni Tito siya miingon, “aron magtudlo kag mga pari sa matag lungsod” (Tito 1:5), ug si San Pablo naghisgot usab nga sila dunay altar nga nagpasabot nga dunay pari nga nag-alagad sa altar(Heb. 13:10) ug ang bag-ong katawhan sa Dios usa ka gingharian nga gidumala og mga pari(Pin. 5:10).

Tubag 3. Ang pagka-Amahan sa Dios isip Magbubuhat dili ikahatag ni bisan kinsang tawo (1 Cor. 8:6). Si Abraham nga patriarca gitawag og Amahan (Luc. 16:24); si Elias nga usa ka bantogang propeta gitawag ni Eliseo og Amahan (2 Hari 2:12); ug gisugo usab ni Jesus nga kinahanglan nga tahuron ang atong amahan sa unod (Mat. 15:4). Ang pari nga nag-alagad sa altar tahuron usab og amahan (Mag. 17:10). Si San Pablo miangkon nga siya nahimong amahan tungod sa Maayong Balita (1 Cor. 4:15). Ang pangulo sa katawhan sa Dios pagatawgog amahan (Isa. 22:21-22).

Tubag 4. Dili kini pagasabton nga absoluto gyod nga kinahanglan ang obispo dunay asawa kondili nga kausa ra maminyo- alang niadtong sa pagtawag kanila minyo nang daan, o nagpasabot kini nga matinud-anon sa katungdanan. Ang apostol usa ka obispo (Buh. 1:20) ug si San Pablo miangkon nga siya apostol (1 Cor. 9:2) apan si San Pablo walay asawa (1 Cor. 7:8). Si Cristo mao ang apostol ug labawng pari ug obispo sa atong kalag (1 Ped. 2:25) apan si Cristo walay asawa. Sa kasinugdanan dunay pipila nga sa pagtawag kanila minyo nang daan apan sa hinayhinay ilang gibiyaan ang ilang panimalay alang sa Ebanghelyo (Mat. 19:26, Luc. 14:26).

Tubag 5. Ang gipasabot ni San Pablo mao ang bahin sa pundok kaniadto nga nagdili sa pagpangasawa kang bisan kinsa ug naglikay usab sa pagkaog karne kay nagtuo sila nga ang karne gamut sa kadautan. Kini mao ang erehiya nga gitawag og Gnostisismo ug Maniqueanismo(World History by Obrien p. 147). Dili dautan ang dili pagpangasawa kon kini gihalad alang sa Ginoo (Mat. 19:12). Si San Pablo mismo dili minyo ug nag-awhag sa uban sa pagsunod kaniya(1 Cor. 7:9). Ang tawong minyo magkapuliki sa kalibotanong mga butang apan ang dili minyo magtagad sa buhat sa Ginoo (1 Cor. 7:32-34). Sa Daang Tugon giingnan sa Dios si Jeremias sa dili pagminyo (Jer. 16:1-2). Didto sa langit nakita ni San Juan ang mga alagad sa Nating Karnero nga nagpabilin nga putli ug wala mag-minyo (Pin. 14:4). Ang pagkadili-minyo sa mga pari maoy timaan sa umaabot nga katuigan (Mat. 22:30). Ang pagkacelibato sa mga kaparian gibansay kini sa kadaghanan sa unang tulo ka gatusan ka tuig ug gipakanaog nga balaod sa Simbahan sa mga tuig 400 ug ang Simbahan adunay gahom sa pagpakanaog og mga balaod(Buh. 16:4).

Pagtulon-an: Kinahanglan nga atong hatagan og doble nga pagtahod ang mga kaparian. Ato silang dasigon sa pagtuman nila sa ilang buluhaton pinaagi sa pagtabang ug pag-supporta kanila. Gikan sa mga kamot sa pari atong madawat ang kalan-on nga langitnon ug gikan sa ilang mga baba atong madungog ang mga pulong sa Dios. Kinahanglan usab nga ugmaron ang bokasyon sulod sa matag panimalay. Mag-ampo kita kanunay ngadto sa Dios sa pagpadala og dugang mangangani ug atong i-ampo kanunay ang atong mga pangulo sa Simbahan ug lakip kadtong mga batan-on nga nagtuon sa pagkapari.

ANG SANTOS NGA MISA

Panudlo sa Sta. Iglesya.- Ang Sta. Iglesya nagtudlo nga ang Misa mao and dili duguon nga sakripisyo sa lawas ug dugo ni Cristo ubos sa bayhon sa pan ug bino. Ang Misa mao ang hingpit nga halad diha sa Bag-ong Tugon. Ang Misa mao ra nga halad ni Cristo didto sa kalbaryo sa paagi nga mao ra ang labawng pari nga naghalad ug mao ra usab ang victima nga gihalad. Didto sa Krus gihalad ni Cristo ang iyang kaugalingon sa duguon nga paagi. Diha sa Misa si Cristo mihalad sa iyang kaugalingon sa dili duguon o sacramentohanon nga paagi. Ang kapasayloan sa sala ug ang paghiuli sa grasya nahimo pinaagi sa sakripisyo didto sa krus. Ang sakripisyo sa Misa maoy pagpadangat sa maong mga grasya ngadto sa tagsatagsa. Ang Misa usa gayod ka matuod ug makita nga sakripisyo nga gitukod ni Cristo aron paghandom alang sa tanang panahon sa sakripisyo didto sa Krus, alang sa kapasayloan sa sala ug pagpapas sa silot sa sala, ug alang sa kapuslanan sa mga buhi ug sa mga patay; ug aron pagsaulog niining maong sakripisyo si Cristo nagtukod og linain nga pagkapari alang niini.

Pagsupak:

Supak 1. Ang Misa kada-adlaw wala na kinahanglana kay gihimo ni Jesus ang halad sa makausa ra ug alang sa tanang panahon ug walay nay pagsubli-subli (Heb. 7:27).

Supak 2. Ang bugtong halad diha sa Bag-ong Tugon mao ang kang Cristo nga halad didto sa krus. Busa kanang gihimo sa mga pari kada-adlaw dili makawagtang sa sala (Heb. 10:11).

Supak 3. Ang balaang panagtigom o pagsimba pinaagi na sa pagwali ug pagpamati sa pulong sa Dios, mga awit ug mga pag-ampo, dili na ang Misa (Col. 3:16).

Supak 4. Ang gihatag ni Jesus sa kasaulogan sa Panihapon mao ang pan ug bino pero ang sa pari, ang pan ra mao ang ipadawat sa mga tawo, busa dili kini mao (Mat. 26:26-28).

Tubag:

Si Jesus atol sa Kataposang Panihapon mitukod ug usa ka rito sa pagsakripisyo isip handumanan ug representasyon sa iyang kamatayon sa krus. Si San Pablo miingon, “Kay nadawat ko gikan sa Ginoo ang pagtulon-an nga akong gitudlo kaninyo; nga ang Ginoong Jesus, sa gabii nga siya gibudhian, mikuha sa pan. Unya nagpasalamat siya sa Dios, ug gipikaspikas niya ang pan ug miingon, ‘Mao kini ang akong lawas nga gitugyan alang kaninyo. Buhata kini aron sa paghandom kanako.’ Human sa panihapon, gikuha niya ang kupa ug miingon, ‘Mao kini ang kupa sa Bag-ong Kasabotan nga gitiman-an sa akong dugo. Matag inom ninyo niining kupa, buhata sa paghandom kanako.” Kay sa matag kaon ninyo niining pan ug sa matag inom ninyo niining kupa, gisangyaw ninyo ang iyang kamatayon hangtod sa pagbalik niya” (1 Cor. 11:23-26). Busa, pinaagi sa pulong nga gilitok ni Jesus atol sa Kataposang Panihapon, ug pinaagi sa consagrasyon sa pan ug bino nga efecto sa maong mga pulong, Iyang gipasabot nga didto sa Krus, ang iyang dugo mahimulag sa hingpit sa iyang lawas. Iyang gihimo atubangan sa iyang mga Apostoles ang usa ka representasyon sa iyang kamatayon, ug sa iyang pag-ingon, “Buhata ninyo kini sa paghandom kanako,” Iyang gitukod ang usa ka rito sa pagsakrispisyo, usa ka handumanan sa iyang sakripisyo, nga ilang pagahimoon ug sa ilang mga sumusunod hangtod sa kataposan sa kapanahunan.

Sa Kataposang Panihapon, si Jesus miingon, “Mao kini ang akong lawas nga gitugyan alang kaninyo… Kining kupa mao ang Bag-ong Kasabotan sa Dios, tiniman-an sa akong dugo nga giula alang kaninyo” (Luc. 22:19). Dinhi klaro nga si Jesus naghisgot sa pagtugyan sa iyang lawas ug pag-ula sa iyang dugo. Ang kahulogan sa pulong “pagtugyan” mao ang paghalad ingon nga sakripisyo, “hangyoon ko kamo sa pagtugyan sa inyong kaugalingon ngadto sa Dios, ingon nga buhing halad” (Rom. 12:1). Busa niadtong Kataposang Panihapon gihalad ni Cristo ang iyang kaugalingon sa dili duguon nga paagi ubos sa bayhon sa pan ug bino. Dihang si Cristo mi-consagrar sa pan ug bino, Siya miingon sa mga Apostoles, “Buhata kini ninyo sa paghandom kanako.” Ang ipabuhat ni Cristo kanila mao ang iyang gibuhat niadtong Kataposang Panihapon- nga mao ang pag-consagrar sa pan ug bino aron mahimo nga iyang lawas ug dugo ug paghalad niini ingon nga sakripisyo. Busa gihimo Niya sila nga mga pari uban sa gahom sa pagbuhat sa iyang gibuhat, ug nga ilang gihatag ang maong gahom ngadto sa ilang mga sumusunod hangtod karon uban sa mando ni Cristo sa paggamit niini. Ang Misa gihalad ni Cristo pinaagi sa ministeryo sa pari. Busa si Cristo mao ang Labawng Pari sa Misa, ang pari mao ang iyang representante; apan ang pari matuod gayod nga embahador; matuod gayod nga siya mo-consagrar ug mohalad, sama mga matuod gayod nga siya mohatag og pasaylo. Siya mao ang embahador o ministro ni Cristo tungod kay gikan man ni Cristo nga iyang nadawat ang “timaan” sa pagkapari; siya ang ministro sa Simbahan, tungod kay siya mao man ang piniyalan, nga nagbuhat sa ngalan sa Simbahan ug alang sa kapuslanan sa tanan niyang mga sakop.

Tubag 1. Ang sakripisyo nga gihimo ni Cristo sa makausa ra ug alang sa tanang panahon ug wala nay pagsubli-subli mao kadtong duguon nga halad ni Cristo didto sa kalbaryo tungod kay si Cristo human siya mabanhaw dili na mamatay pag-usab (Rom. 6:9). Ang Misa dili maoy pagsubli-subli sa pagpatay ni Cristo didto sa krus, kondili maoy pagsubli sa handumanan sa iyang kamatayon sa krus, apan sa samang higayon ang iyang lawas ug dugo ang gihalad sa bayhon sa pan ug bino sa sacramentohanon nga paagi (Luc. 22:19-20).

Tubag 2. Ang gipasabot nga halad nga gihimo kada-adlaw nga dili makawagtang sa mga sala mao ang halad sa mga mananap nga gihimo sa mga pari nga judio; “kay ang dugo sa mga toro nga baka ug mga kanding dili gayod makawagtang sa mga sala” (Heb. 10:4); “Ang matag pari nga Judio nagtuman sa iyang pag-alagad adlaw-adlaw ug nagsubli-subli paghalad sa samang mga sakripisyo. Apan kining mga sakripisyoha dili gayod makawagtang sa mga sala” (Heb. 10:11). Apan ang sakrispisyo sa Santos nga Misa gipahibalo nang daan sa Daang Tugon sa halad ni Melquisedec nga pan ug bino, “Si Melquisedec nga hari sa Salem ug pari usab sa Labing Halangdong Dios nagdalag pan ug bino” (Gen. 14:18) ug sa tagna ni Propeta Malaquias labot sa hingpit nga halad nga gikahimut-an sa Dios nga himoon kada-adlaw, “Gikan sa pagsubang sa adlaw hangtod sa pagsalop niini, ang akong ngalan dako alang sa mga hentil” miingon ang Ginoo sa panon, “tungod kay ang usa ka hingpit nga halad igahalad sa akong ngalan” (Mal. 1:11); ug sa mga dili duguon nga halad nga gihimo sa mga Israelitas sama sa insenso, sa bino, ug sa pan nga walay patubo (Exo. 25:5, 29, 30).

Tubag 3. Sa pagsimba sa mga Apostoles ang ilang gihimo dili kay wali lamang kondili ang pagpikaspikas sa pan; “Nagpadayon sila pagtigom kada adlaw didto sa templo, ug naghiusa sila sa pagpangaon uban ang masaya ug nangabusog ang ilang mga kasingkasing” (Buh. 2:46);“Pagka-Domingo sa gabii nagtigom kami aron pag-ambit sa balaang panihapon” (Buh. 20:7); “Ang kupa sa panalangin nga tungod niini gipasalamatan nato ang Dios- dili ba kini pagkig-ambit man nato sa dugo ni Cristo inig-inom nato gikan niining kupa? Ug dili ba pagkig-ambit man nato sa lawas ni Cristo inigkaon nato niining pan nga atong gipikaspikas” (1 Cor. 10:16). Diha sa Santos nga Misa ang mga matuohon gipakaon sa pulong sa Dios gikan sa pagbasa sa Kasulatan, pag-awit sa mga Salmo ug gipakaon usab sa langitnong kalan-on, sa pan sa kinabuhi nga mao ang unod ni Jesus (Jn. 6:51).

Tubag 4. Ang pan human sa consagrasyon nahimo nga buhi nga lawas ni Cristo, ug bisan og pan ra ang atong madawat wala kita makulangi kay tibuok man nga Cristo ang atong nadawat pinaagi sa gitawag og “concomittance” nga diin gani ang lawas o dugo ni Cristo anaa gayod ang tibuok nga Cristo- ang iyang unod ug dugo, kalag ug pagka-Dios. Si Jesus miingon, “Ang mokaon nining maong pan mabuhi sa dayon” (Jn. 6:58).

Pagtulon-an: Pinaagi sa Santos nga Misa, ang pari uban sa katawhan nga nanimba, mohalad ngadto sa Dios sa labing hataas nga pagsimba, pagdayeg ug paghimaya sa Makagagahom nga Amahan (adoration), sa pagpasalamat Kaniya sa iyang kaluoy ug panalangin (thanksgiving), sa pagpangaliyupo sa Iyang panabang ug mga panalangin (petition), ug sa paghupay sa Iyang kasuko tungod sa daghan natong kalapasan ug pag-angkon sa Iyang pakighigala (propitiation), ug sa pagdawat sa iyang pasaylo sa kastigo gumikan sa sala (satisfaction).

ADLAW’NG IGPAPAHULAY

Panudlo sa Sta. Iglesya.- Ang Sta. Iglesya nagtudlo nga ang Dios nga nagbuhat sa tawo nagbuot nga kinahanglan nga ang tawo mogahin og usa ka adlaw sa semana sa pagpahulay gikan sa iyang inadlaw-adlaw nga pagtrabaho aron sa pagsimba sa Dios, sa pagpamalandong sa iyang pulong ug sa pagtagad sa mga butang nga may labot sa iyang espirituhanong kinabuhi. Ang Domingo ang gitudlo nga igpapahulay sa Sta. Iglesya tungod kay mao kini ang adlaw sa pagkabanhaw ni Jesus ug ang adlaw sa pagkunsad saEspiritu Santo ngadto sa mga Apostoles.

Pagsupak:

Supak 1. Ang Sabado mao gayud ang igpapahulay nga gisugo sa Dios, dili Domingo. Ang ikapitong adlaw ang gibalaan sa Dios ug mipahulay siya niining adlawa (Gen. 2:3).

Supak 2. Ang Dios nagsugo sa iyang katawhan sa pagbalaan sa ikapitong (Exo. 20:8-9) ug sa kalendaryo ang unang adlaw sa semana mao ang Domingo busa ang ikapito mao ang Sabado.

Supak 3. Sa pag-anhi ni Jesus wala niya usba ang balaod sa Igpapahulay kay matud ni Jesus, “Ayaw ninyo hunahunaa nga mianhi ako aron pagsalikway sa Balaod ni Moises ug sa mga propeta. Wala ako moanhi aron pagsalikway niini, kondili aron paghatag niini sa hustong kahulogan” (Mat. 5:17).

Supak 4. Gilig-on ni Jesus ang Sabado nga Igpapahulay kay, “ingon sa naandan miadto siya sa sinagoga sa Adlaw nga Igpapahulay” (Luc. 4:16). Busa si Cristo Sabadista diay.

Supak 5. Bisan sa pagbalik ni Jesus duna gihapoy magbantay sa adlawng Sabado, “Busa pag-ampo kamo sa Dios nga dili unta kamo pakagiwon sa panahon sa tingtugnaw o sa Adlaw nga Igpapahulay” (Mat. 24:20).

Supak 6. Bisan didto sa bag-ong langit ug bag-ong yuta magpadayon ang pagbalaan sa Adlawng Igpapahulay (Isa. 66:23).

Supak 7. Gitagna nga usa ka tawo sa kadautan mag-usab sa panahon ug sa balaod (Dan. 7:25). Ang katumanan niini mao ang Sto. Papa: “Ang papa sa Iglesya Katolika mao ang nagbalhin gikan sa Sabado ngadto sa Domingo nga Igpapahulay” (Baltimore Catechism).

Tubag:

Ang adlaw sa paglalang sa tanang butang (Gen. 2:3) wala magpasabot nga sulod sa 24 oras kondili yugto sa panahon, “ayaw ninyo hikalimti nga sa Ginoo ang usa ka adlaw ingon sa 1,000 ka tuig ug ang 1,000 ka tuig ingon lamang sa usa ka adlaw” (2 Ped. 3:8). Dili sab literal nga ang Dios mipahulay tungod kay ang Dios dili man kapuyan, “Wala ka ba diay mahibalo ni makadungog nga ang Ginoong Dios nga walay kataposan maoy nagbuhat sa tibuok kalibotan? Dili siya maluya ni kapuyan, ug dili matukib ang iyang kahibalo” (Isa. 40:28). Ang giingon nga mipahulay ang Dios pagasabton nga natapos na niya ang buhat sa paglalang o dili ba nga wala na siya mamuhat og bag-ong mga binuhat. Ang unang kalendaryo nga mao ang Egyptian Calendar nahimo sa tuig 4241 BC busa sa wala pay kalendaryo wala nganli ang mga adlaw. Ang pagbahin sa semana ngadto sa pito ka adlaw nasunod sa mga Judio sa mga taga-Babilonia. Ang balaod sa Ginoo nga aduna kitay igpapahulay ug ang gipasabot niini sumala sa mga Judio mao kini: “Ang ikapito ka adlaw nagpasabot sa usa ka adlaw nga mosunod human sa unom ka nagsunodsunod nga adlaw. Walay piho sa adlaw sa semana nga gipasabot” (Jewish Encyc. Vol. X p. 604).

Sa mga Israelitas si Moises ang mipaila kon unsang adlawa ang gipahitukma nila sa balaod, “ug gisugo mo sila sa pagtamod sa Adlawng Igpapahulay. Pinaagi sa imong alagad nga si Moises, gihatagan mo sila sa imong mga balaod” (Neh. 9:14). Ang Sabado usa ka halandumong adlaw alang sa mga Israelitas, tungod kay niining adlawa nahigawas sila gikan sa Ehipto busa gipabalaan nila kini isip handumanan, “Hinumdomi ninyo nga mga ulipon usab kamo didto sa Ehipto, ug gipagawas kamo sa Ginoo nga inyong Dios pinaagi sa iyang dakong gahom; busa gisugo kamo sa Ginoo nga inyong Dios sa pagtamod sa Adlawng Igpapahulay” (Deut. 5:15). Apan gitagna nga pahunongon ang Sabado, “Ug hunongon ko ang tanan niyang kalipay, ang iyang mga pangilin, mga bag-ong subang sa bulan, mga Adlawng Igpapahulay, ug ang tanang gitagal niya nga mga pangilin” (Oseas 2:11). Gumikan kini sa mga abuso nga gihimo sa iyang katawhan. Namaligya sila ug nagdaogdaog ug nanikas sa Adlawng Igpapahulay (Amos 8:5). Walay nakatuman sa pagbantay sa igpapahulay bisan sa mga judio, “Apan gipasipad-an gihapon ninyo ang Adlawng sa Igpapahulay ug sa ingon naghagit kamo sa dugang pang kasuko sa Dios batok sa Israel” (Neh. 13:18). Bisan ang ilang mga anak ug mga kaliwatan wala usab makatuman, “Apan ang tibuok katawhan sa Israel misukol kanako didto sa kamingawan. Wala nila tumana ang akong mga sugo… Gipasipad-an nila pag-ayo ang akong mga Adlawng Igpapahulay” (Eze. 20:13). Ug dili na kini pahinumdoman sa katawhan sa Dios, “Gigun-ob niya ang Templo diin ato siyang gisimba ug gipahunong ang pagsaulog sa balaang mga adlaw ug mga Adlawng Igpapahulay” (Lam. 2:7). Laing hinungdan nga kini pahunongon na mao nga ang balaod sa mga judio mahitungod sa Sabado nga Igpapahulay higpit kaayo. Ang kan-on sa adlawng Sabado lutuon daan sa nag-una nga adlaw (Exo. 16:23). Ang motrabaho sa maong adlaw silotan sa kamatayon (Exo. 31:15). Bisan gani ang paghaling og kalayo diha sa sulod sa balay gidili usab (Exo. 35:3). Dunay tawo nga hikit-an nga nangahoy atol sa Adlawng Sabado gibato hangtod nga namatay (Num 15:32-36).

Kining maong tagna sa pagpahunong sa Sabado nga Igpapahulay natuman kini sa pag-abot ni Jesus. Ang atong Ginoo wala magbantay sa balaod sa Igpapahulay sa mga judio. Iyang giayo ang usa ka bakol ug gipapas-an sa iyang banig atol sa adlawng Sabado (Jn. 5:9) usa ka buhat nga gidili sa balaod sa Adlawng Igpapahulay, “kinahanglan nga dili sila magdalag bisag unsa sa Adlawng Igpapahulay” (Jer. 17:21). Kay wala si Jesus magbantay sa Sabado, buot siyang patyon sa mga judio, “Tungod niini misamot hinuon ang tinguha sa kadagkoan sa mga Judio sa pagpatay kaniya, sanglit dili lamang kay gilapas niya ang balaod sa Adlawng Igpapahulay, kondili miingon pa gayod siya nga ang Dios iyang Amahan” (Jn. 5:18). Kon ang usa ka balaod nagpadayon pa nga gipatuman ang molapas niini makasala apan ang mga apostoles nangutlog uhay atol sa Adlawng Igpapahulay ug matod ni Jesus wala sila makasala busa wala nay bili ang maong balaod (Mat. 12:1-5). Ang mga apostoles nanggula sa ganghaan sa syudad atol sa Adlawng Sabado nga gidili sa maong balaod (Buh. 16:13). Giklaro kini ni San Pablo sa iyang pag-ingon: “Busa ayaw ninyo itugot nga may magsaway kaninyo sa inyong kan-on o imnon, o bahin sa mga adlaw nga balaan, o sa pangilin sa bag-ong bulan, o bahin sa Adlawng Igpapahulay. Kining tanan mga landong lamang sa mga butang umaabot, apan ang katumanan mao si Cristo” (Col. 2:16-17).

Wala bungkaga ni Jesus ang kasugoan tungod kay nagpabilin gihapon nga dunay igpapahulay apan Domingo na ang giilis sa gipahunong nga Sabado. “Kay kon si Josue nakahatag pa kanilag pahulay, dili na unta ang Dios maghisgot pa ug laing adlaw. Busa duna pay adlaw sa pahulay alang sa katawhan sa Dios” (Heb. 4:8-9). Alang sa unang mga kristyanos mas makahuloganon ang adlawng Domingo kay sa Sabado tungod kay mao kini ang adlaw sa pagkabanhaw ni Jesus, ang adlaw sa iyang hingpit nga kadaogan batok sa sala ug sa kamatayon ug adlaw usab sa atong paglingkawas gikan sa kaulipnan sa sala, “ug kon wala banhawa si Cristo, kawang lamang ang among giwali ug kawang usab ang inyong pagtuo” (1 Cor. 15:14). Ang adlawng Domingo usab ang adlaw sa pagkunsad sa Espiritu Santo ngadto mga Apostoles atol sa Pentecostes (Buh. 2:1-4). Mao kini ang adlaw sa pagkahimugso sa Sta. Iglesya diin nagsugod sila sa pagsaksi sa Ebanghelyo human sa pagsaka ni Jesus ngadto sa langit. Sa kasinugdanan ang mga apostoles moapil gihapon sa panagtigom sa ilang karaan nga tinuhoan apan sa hinayhinay naghimo na sila og linain nga panagtigom atol sa adlawng Domingo. “Pagka-Domingo sa gabii nagtigom kami aron pag-ambit sa balaang panihapon” (Buh. 20:7). Si San Pablo nagsulat: “Sa unang adlaw sa matag semana, ang usag-usa kaninyo kinahanglan maagahin ug kuwarta sumala sa inyong kinitaan, ug tigomon kini” (1 Cor. 16:2).

Ania pa gayod ang pruyba sa kasaysayan: “Ang mga matuohon sa Jerusalem, naghiusa sa usa ra ka kasingkasing ug hunahuna. Sa sinugdan nagpadayon sila sa pagtambong sa mga pagsimba didto sulod sa templo uban sa ilang mga silingan, ug misunod sa panig-ingnan sa Ginoo nga misulod usab sa sinagoga. Apan aduna silay ilang kaugalingon nga panagtigom, kasagaran sa unang adlaw sa semana, anus-a sila makasimba sa Dios, sumala sa ilang pagtuo kang Jesu-Cristo” (Church History by Laux, p. 9). “Ang unang pagbansay sa Karaang Iglesya- ang timaan sa krus ug ang pagtahod sa mga lawas sa mga martir kun gipatay tungod sa tinuhoan nagasukad sa karaan kaayong panahon. Ang adlaw nga Domingo gibalaan na sukad sa panahon sa mga Apostoles” (World History by Obrien p. 146).

Dugang mga tubag: Dili pruyba nga si Jesus sabadista komo misulod sa sinagoga sa adlawng Sabado. Kada adlaw siya mosulod sa templo aron sa pagpanudlo (Mat. 26:55) apan dili sabton nga tanang adlaw iyang igpapahulay. Ang gihisgotan ni Jesus sa Mat. 24:20 kabahin sa pagkagun-ob sa Jerusalem ug ang iyang gipahimangnoan mao ang mga judio nga nagtamod sa Sabado. Dili nato sabton nga didto sa bag-ong langit duna pay pagkwenta sa mga adlaw, “Didto wala nay gabii ug dili na sila magkinahanglan ug mga suga o kahayag sa adlaw, kay ang Ginoong Dios mao may ilang kahayag” (Pin. 22:5). Ang pahulay nga gihisgotan didto sa bag-ong langit ug bag-ong yuta mao ang kapahulayan gikan sa sala ug sa mga katalagman (Pin. 21:4). Ang katumanan nianang gitagna sa Dan. 7:25 nga mag-usab sa panahon ug balaod mao si Hari Antioco Epifanes sa Syria sa 168 BC nga mibuntog sa mga judio, ug miusab sa ilang panahon ug kasugoan sa pagsimba (1 Mac. 1:41-43). Ang Sto. Papa igo lamang nag-implementar sa kabubut-on sa Ginoo sa pagbalhin sa igpapahulay gikan sa Sabado ngadto sa Domingo.

Photo credit: philippinesdailyphotos.com

KALAN-ON NGA GIDILI

Panudlo sa Sta. Iglesya.- Ang Sta. Iglesya nagtudlo nga ang tanang butang nga gibuhat sa Dios maayo, “Maayo ang tanang gibuhat sa Dios; ang tanan angay nga dawaton uban ang pagpasalamat, ug walay isalikway bisan unsa, kay ang pulong sa Dios ug ang pag-ampo maoy nakapabalaan niini” (1 Tim. 4:4-5). Apan diha sa Daang Tugon dunay pipila ka mga kalan-on nga gidili sa Dios ug giisip nga mahugaw alang sa iyang katawhan. Kini nga disiplina gihimo sa Dios aron: 1) sa pagpalahi sa iyang katawhan gikan sa ubang mga nasod nga naglibot kanila, 2)sa pagsulay sa ilang pagkamasinugtanon sa iyang mga balaod, 3) pagtudlo kanila sa unang mga pagtulon-an sa pagputli sa kaugalingon. Diha sa Bag-ong Tugon gipahunong na ni Cristo ang balaod mahitungod sa mga gidili nga kalan-on aron pagpahimug-at sa tinuod nga makapahugaw sa tawo nga mao ang sala.

Pagsupak:

Diha sa Biblia gidili ang pagkaog dugo tungod kay kini tinubdan sa kinabuhi, “Makakaon kamo sa tanang mananap ug sa lunhawng mga tanom kay gitugyan ko kini kaninyo aron mahimong pagkaon ninyo. Usa lamang ka butang nga kinahanglan dili ninyo kan-on, ug kini mao ang karne nga may dugo pa kay ang kinabuhi anaa man sa dugo” (Gen. 9:3-4). Adunay talaan sa mga kalan-on nga gidili, “Apan ayaw ninyo kan-a ang kamelyo, ang koneho o ang liebre. Kinahanglan nga isipon nga hugaw kining mga mananapa… Ang baboy bisan tuod kon pikas ang kuko niini, dili man kini mousap, busa hugaw kini alang kaninyo… apan bisan unsa nga anaa sa kadagatan ug sa mga suba ug sa katubigan nga walay mga kapay ug mga himbis dili angayng kan-on” (Lev. 11:1-31). Dili sila ipakaon kay mahugaw ug dili binalaan nga hayop, “Ilhon ninyo ang kalainan sa balaan ug sa dili balaan, ug ang kalainan sa hugaw ug sa hinlo” (Lev. 10:10). Ang dugo dili ipakaon kay gamiton sa paghalad sa mga sala, “kay ang kinabuhi anaa sa dugo, ug gihatag ko kini kaninyo aron gamiton sa pagpapas sa sala” (Lev. 17:11). Bisan sa Bag-ong tugon nagpadayon kining maong balaod, “Ayaw kamo pagkaon sa kalan-on nga gihalad ngadto sa mga diosdios, ni dugo, ni mananap nga gituok” (Buh. 15:29).

Tubag:

Dili absoluto nga gidili gyod sa Dios ang pagkaon og dugo, “Ug sanglit ang dugo niini wala man dad-a sulod sa sanctuario, inyo unta kining gikaon didto sa sanctuario sumala sa akong sugo”(Lev. 10:18). Dunay okasyon nga ang katawhan sa Dios mikaon sa dugo apan wala sila makasala, “Nag-ilogay ang mga tawo sa mga butang nga gipamiyaan sa mga kaaway, ug nanakop silag mga karnero ug mga baka, ug ilang giihaw kini ug ilang gikaon lakip ang dugo… Kon ako ang nakasala o si Jonatan, ipakita ang Urim, apan kon ang nakasala mao ang katawhan sa Israel, ang Tumim maoy ipakita. Apan ang natungnan sa ripa mao si Jonatan ug si Saul” (1 Sam. 14:32, 41). Diha sa Bag-ong Tugon gipahayag ni Jesus nga mahimong kan-on ang tanang pagkaon, “Bisan unsa nga mosulod sa baba sa tawo dili makapahugaw kaniya, kay kini dili man mosulod sa iyang kasingkasing, kondili ngadto sa iyang tiyan, ug unya mogula usab sa lawas. Sa pagsulti ni Jesus niini, iyang gipahayag nga mahimong kan-on ang tanang pagkaon” (Mar. 7:18-19). Si Jesus miingon usab, “kaon kamo sa tanan nga idulot kaninyo” (Luc. 10:8). Si Pedro gipakitaan sa Dios ug habol diin didto ang tanang hayop nga dunay upat ka tiil ug nagsaguyod sa yuta ug ang Dios misugo kaniya, “Pedro, tindog; pag-ihaw ug kaon.” Sa dihang si Pedro mitubag, “Dili ko, Ginoo, kay sukad masukad wala ako makakaon ug bisan unsa nga mahugaw” ang Ginoo miingon kaniya, “Ayaw isipa nga mahugaw ang giila sa Dios nga malinis” (Buh. 11:5-9). Duha ka panudlo ang atong makuha gikan niini. 1) nga gihinloan na sa Dios kadtong mga giisip nga mahugaw nga kalan-on sa Daang Tugon. 2) gigamit kini nga okasyon aron sa pagpasabot nga bisan ang mga hentil nga kaniadto giisip usab nga mahugaw gidawat na sa Dios.

Ang nahitabo sa panahon sa mga apostoles mao nga anaa pa sila sa pagbiya sa ilang tinuhoan nga judaismo ngadto sa tinuhoan nga kristianismo busa dili katingad-an nga sa kasinugdanan dunay mga balaod sa tinuhoang judaismo ang ila gihapon nga gipatuman. Aron ang mga dili judio dili mabug-atan sa pagtuman niini nga mga balaod ang mga apostoles uban sa mga kadagkoan didto sa Jerusalemnagkauyon nga dili ang tanan nga gibansay sa mga judio ang ila usab nga ipatuman sa mga dili judio kondili ang pipila lamang ka mga tulomanon. Si Santiago mipahayag, “Ang akong hunahuna mao nga dili nato samokon ang mga dili Judio nga midawat sa Dios. Hinunoa, ato silang sulatan nga dili sila mangaon sa mahugaw nga mga kalan-on tungod kay kini gihalad man ngadto sa mga diosdios… ug nga dili sila mangaon sa bisan unsang mananap nga gituok, ug sa bisan unsang dugo” (Buh. 15:19-20). Apan paglabay sa panahon, ilang gitudlo ang kausaban nga gitudlo sa Dios. Si San Pablo nagsulat, “Ang mokaon bisag unsa dili angay nga maghukom sa tawo nga utanon ray kan-on; ug ang tawo usab nga utanon ray kan-on, dili angay maghukom sa tawo nga mokaon bisag unsa, kay gidawat na siya sa Dios” (Rom. 14:3). Mahugaw lang ang pagkaon alang niadtong may mahugaw nga hunahuna, “Apan kon may nagtuo nga hugaw ang usa ka butang, hugaw kini alang kaniya” (Rom. 14:14) ug si San Pablo midapadayon, “Kay ang Gingharian sa Dios dili pagkaon ug pag-inom, kondili pagkamatarong, pakigdait, ug kalipay nga gihatag sa Espiritu Santo” (Rom. 14:17). Ang pagkaon ug ang dili pagkaon sa gidili wala nay labot sa kaluwasan, “Hinuon, ang pagkaon dili makapaduol kanato sa Dios ni makadaot kanato kon dili kita mokaon, ni makaayo kanato kon mokaon kita niini” (1 Cor. 8:8). Ipakaon na ang tanang gibaligya sa tindahan sa pagkaon, “Makahimo kamo pagkaon bisan unsang karne nga gibaligya diha sa merkado, sa walay pag-agad sa inyong konsensya… Busa kon mokaon kamo o moinom kamo o magbuhat bisan unsa, buhata ang tanan sa pagpasidungog sa Dios” (1 Cor. 10:25, 31). Si San Pablo nagtudlo usab nga dili na kita pagahukman sumala sa pagkaon, “Busa ayaw ninyo itugot nga may magsaway kaninyo sa inyong kan-on o imnon… Kining tanan mga landong lamang sa mga butang nga umaabot, apan ang katumanan mao si Cristo”(Col. 2:16-17). Angay natong paminawon kining nasulat sa tag-Hebreo: “Ayaw itugot nga ang lahi nga mga pagtulon-an makapatipas kaninyo gikan sa matarong agianan. Maayo gayod nga malig-on ang atong kalag pinaagi sa grasya sa Dios, ug dili pinaagi sa mga tulomanon mahitungod sa kalan-on kay wala makatabang ang maong tulomanon niadtong nagtuman niini” (Heb. 13:9).

Options

Tuesday, November 20, 2012

CFD Manual

MENSAHE

TALAAN SA MGA SULOD

SULOD Pahina

Appendix

II. MGA KATUYOAN

III. MGA PARTISIPANTE

IV. GIDUGAYON

V. ANG MOPAHIGAYON SA SEMINAR

PASIUNANG KALIHUKAN

I. PAGPANGLISTA

II. PAG-AWIT

III. PAKIGPULONG SA KURA

IV. GENERAL ORIENTATION

HAN-AY SA MGA KALIHUKAN

DAY 1

Introduction to Apologetics

DAY 2

DAY 4

BIBLIYA, TRADISYON UG AUTORIDAD SA STA. IGLESYA

Pagsupak

Search Me:

Suggested Books

Hapag ng Pag-Asa

Kilalang Mga Post

Mass

Options

Tuesday, November 20, 2012

CFD Manual

MENSAHE

TALAAN SA MGA SULOD

SULOD Pahina

Appendix

II. MGA KATUYOAN

III. MGA PARTISIPANTE

IV. GIDUGAYON

V. ANG MOPAHIGAYON SA SEMINAR

PASIUNANG KALIHUKAN

I. PAGPANGLISTA

II. PAG-AWIT

III. PAKIGPULONG SA KURA

IV. GENERAL ORIENTATION

HAN-AY SA MGA KALIHUKAN

DAY 1

Introduction to Apologetics

DAY 2

DAY 4

BIBLIYA, TRADISYON UG AUTORIDAD SA STA. IGLESYA

Pagsupak

Suggested Books

Hapag ng Pag-Asa

Kilalang Mga Post

Subscribe also:

Mass